نظام سیاسی، در تعامل با دو محیط داخلی و خارجی خود، درون دادهایی را از این دو محیط دریافت می کند و برون دادهایی را نیز به این دو محیط، تحویل می دهد. تأمین رفاه و آسایش در جامعه، نتیجه تحویل درست بخشی از برون دادها است؛ چون منع این تأمین، پول، کالا و خدماتی است که در جامعه به گردش در می آید و اگر این منابع، به درستی، عادلانه، و بدون هیچ گونه تبعیضی در جامعه توزیع شود و همه افراد جامعه، از آن بهره مندی درست داشته باشند، رفاه و آسایش عمومی و مطلوب، محصول آن خواهد بود.
دیدگاه ساختاری - کارکردی، کار ویژه های سیاست گذاری را همان برون دادهای سیستم معرفی می کند و دو کار ویژه مهم، یعنی استخراج منابع (پول، کالا، اشخاص و خدمات) از محیط داخلی و خارجی، و توزیع منابع (پول، کالا و خدمات) را برای نظام سیاسی مطرح می کند.
دیدگاه ساختاری - کارکردی، کار ویژه های سیاست گذاری را همان برون دادهای سیستم معرفی می کند و دو ویژه مهم، یعنی استخراج منابع (پول، کالا، اشخاص و خدمات) از محیط داخلی و خارجی، و توزیع منابع (پول، کالا و خدمات) را برای نظام سیاسی مطرح می کند.
همه نظام های سیاسی، حتی ساده ترین آن ها، منابعی را از محیط خویش برمی گیرند که رایج ترین شکل استخراج منابع، در کشورهای امروزی، دریافت مالیات است. مالیات، همان گرفتن پول یا کالا از اعضای یک نظام سیاسی، برای مقاصد حکومت است.
عملکرد توزیعی هر نظام سیاسی، همان تقسیم انواع مختلف پول، کالا، خدمات، افتخارات و فرصت ها، توسط سازمان های دولتی در میان افراد و گروه های موجود در جامعه است.
برخی دیگر از نظریه پردازان سیاسی، بخشی از وظایف دولت را تأمین رفاه عمومی دانسته و با تبیین وظایف مربوط به نظارت اقتصادی، مانند تعیین معیار ارزش معاملات (پول)، تعیین حقوق و تعهدات قانونی بستانکاران و بدهکاران، نظارت بر نحوه و نوع استفاده از منابع ملی، کنترل انحصارها به وسیله قانون ثبت اختراعات، به دست گرفتن خدمات عمومی در شرایط خاص، به بحث رفاه و آسایش، به عنوان یکی از اصلی ترین کارهای حکومت اشاره می کنند.(63)
به نظر می رسد می توان نکات ذیل را جمع بندی مباحث این فصل دانست:
1. در کلیات وظایف عمومی حکومت و نظام سیاسی، در بخش های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، همه مکاتب و نظریه پردازان سیاسی، اشتراک نظر بسیار دارند و آن چه این دیدگاه ها را از یکدیگر جدا می کند، محدوده این وظایف و جزئیات و مصادیق آن ها در بعضی موارد اهدافی است که وظایف، بر اساس آن ها تدوین می شود.
2 - این مجموعه وظایف، در پنج محور، فرهنگ سازی، مشروعیت سازی، توزیع قدرت، نظم و امنیت و توزیع کالا و خدمات (تأمین رفاه و آسایش)، بیش تر برگرفته از نظریات مکتب ساختاری - کارکردی است که گابریل آلموند از بزرگ ترین نظریه پردازان این مکتب است، هر چند برای تکمیل مباحث، از نظریات مک آیور در کتاب جامعه و جکومت، موریس دورژه در کتاب جامعه شناسی سیاسی، و نظریه پردازان دیگر این مکتب، که نظر ایشان در کتب چارچوب نظری برای بررسی سیاست تطبیقی آمده است، استفاده شده است.
3 - آن چه از نهج البلاغه امام المتقین (ع) مورد دقت نظر قرار گرفته، فراتر از این محدود وظایف است؛ زیرا امام علی (ع) به پیروی از انبیای عظام الهی، حکومت را بهترین ابزار برای رسیدن به تعالی بشر می داند، لذا روح همه وظایف حکومت، به انسان سازی برمی گردد. هر چند سال ها گذشته تا نظریه پردازان قرون جدید، با کاوش های بسیار، به اهداف و وظایفی برای دولت و حکومت رسیده اند، اما امام (ع) در دوران حکومت خود، که نهج البلاغه تصویری از آن چه در آن حکومت گذشته را نشان می دهد، جامع ترین و کامل ترین حکومت را ارائه فرمود و در هیچ بعدی نمی توان نظریات امروز را از آن چه در حکومت آن حضرت، مطرح بوده و اتفاق افتاده، جامع تر دانست. تنها ذکر یک نمونه کافی است و آن این که فرمان حکومتی امام علی (ع) به مالک اشتر، به عنوان یکی از کارگزاران حکومت امام، آن قدر جامع است که هنوز بدیلی برای آن یافت نشده است.
4. این تحقیق به علت قصور توان و فهم نویسنده و نیز محدودیت های مختلفی که در پیش رو داشته، علی رغم مساعدت های بسیار ارزنده، اذعان دارد که هنوز نتوانسته شمه ای از آن چه را واقعیت حکومت حضرت در نهج البلاغه است، بیان کند و بدیهی است این ناقص و نا تمام، در مقام مقایسه و ارزیابی با دیگر نظریات نیز با مشکل مواجه خواهد شد؛ ولی در هر حال، این ادعا را دارد که هر پوینده راه حقیقت، که می خواهد به بهترین نوع حکومت، که در آن سعادت دنیا و آخرت بشر، هدف اساسی است، برسد، باید با ابزار لازم به غواصی در بحر عمیق نهج البلاغه بپردازد و با استمداد از خالق این انسان کامل و مدد جویی از خود آن حضرت، به نتیجه ای در حد تلاش خود دست یابد.
5. نکته آخر این که این تحقیق، با تبیین این پنج محور، در صدد ارائه نظریه جدیدی در بحث کار ویژه های اساسی حکومت و خط مشی های عمومی حکومت نبوده، بلکه در صدد است با نگاهی توصیفی به نظریات مربوط به بحط، راه کارهای مناسب را برای ورود به مباحث نهج البلاغه پیدا کند.
63) برگرفته از: آیور، مک، ر.م، جامعه و حکومت، ص 282 - 430.
