هدف از طرح این بخش نشان دادن کارآمدی روایات تفسیری برای به دست آوردن روش تفسیری معصومان (علیه السلام) است؛ به تعبیر دیگر در این فصل به دنبال آنیم که بگوییم: از جمله مهم ترین موارد کاربرد روایات تفسیری، بهره گیری از این روایات جهت استخراج روش های تفسیری به کار برده شده توسط امامان (علیه السلام) است.(1)
بنابراین هدف در این بخش آشنایی با شیوه ها و روش هایی است که معصومان (علیه السلام) در برداشت های تفسیری خویش آنها را به کار برده اند و بی گمان این یکی از ارزنده ترین فایده مترتب بر به کارگیری این گونه روایات است، چرا که در سایه آن راه درست تفسیر و برداشت روشمند از آیات قرآن طبق مکتب این بزرگواران برای ما روشن گشته و روش صحیح فهم و تفسیر آیات قرآن فرا روی ما قرار می گیرد چون ما را اعتقاد بر آن است که معصومان (علیه السلام) بیش از هر کسی دیگر با کلام الهی آشنا بوده و پیوند ناگسستنی آنان با کتاب خدا سبب شده است که در روایات تفسیری آنان آموزه های بسیار ارزش مندی - که دارای جای گاه خاص خود می باشند - پدید آید.
با دقت و تدبر در روایات تفسیری معصومان (علیه السلام) این نتیجه به دست می آید که آنان قرآن کریم را با روش های و شیوه های مختلفی تفسیر نموده اند. گاهی برای روش ساختن یک آیه از آیه دیگری استفاده برده و به کمک آن آیه معنا و مفهوم آیه پیشین را تبیین کرده اند؛ دیگر گاه برای تفسیر یک آیه از سنت بهره گرفته اند و به گفته و یا کردار پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و یا دیگر امامان (علیه السلام) استشهاد نموده اند.
در مواردی لغت را به مدد گرفته و یا با تکیه بر قواعد ادبی (صرف، نحو، معانی و بیان) آیه را تفسیر کرده اند؛ زمانی نیز با استفاده از تمثیل و تشبیه به تفسیر پرداخته اند؛ در برخی موارد از عقل و برهان عقلی کمک گرفته اند و گاهی نیز با شیوه های علمی و بهره برداری از علوم طبیعی آیات الهی را تفسیر کرده اند. در هر حال گرچه روش های به کار برده شده از جانب معصومان (علیه السلام) منحصر در موارد فوق نیست، ولی می توان ادعا کرد که مهم ترین موارد همین هاست که نمونه هایی برای هر یک، در ذیل آورده می شود.
*****************************
1) روش های تفسیری از مباحث و عناوین مهمی است که مورد توجه قرآن پژوهان قرار گرفته و مخصوصاً در دهه های اخیر رویکرد تازه ای در حوزه روش شناسی تفسیر پیدا شده و این امر جزو موضوعاتی گردیده که در بستر گسترش مباحث مربوط به قرآن بخشی از توان دانشمندان صرف تجزیه و تحلیل و معرفی روش های آن گردیده است، کتاب ها و مقالات متعددی در این زمینه سامان یافته اند که در ضمن آنها روش تفسیری افراد و فرقهاها به بحث نهاده شده است.
به عنوان نمونه موارد ذیل قابل ذکرند:
اصول التفسیر و قواعده، تألیف، خالد عبدالرحمن العک.
روش شناسی تفسیر قرآن، پژوهشکده حوزه و دانشگاه و سازمان سمت، زیر نظر محمود رجبی؛
معجم المفسرین من صدراالاسلام حتی العصر الحاضر، تألیف، عادل نویهض؛
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، تألیف حضرت استاد آیه الله معرفت؛
تعریف الدارسین بمناهج المفسیرین، تألیف حضرت الدکتور صلاح عبدالفتاح الخالدی؛
التفسیر و المفسرون، تألیف محمد حسین ذهبی؛
المفسرون حیاتهم و منهجهم، نوشته سید محمد علی ایازی؛مبانی و روش های تفسیر قرآن، نوشته عباسعلی عمید زنجانی.
اتجاهات التفسیر فی القران الرابع عشر، تألیف الدکتور فهد بن عبدالرحمن بن سلیمان الرومی؛
روش های تفسیر قرآن، تألیف سید جعفر سجادی؛
در اسات فی التفسیر، تألیف الدکتور محمد بلتاجی؛
در اسات فی التفسیر و المفسرین، تألیف الدکتور عبدالقهار داود عبدالله العانی؛
در اسات منجیه فی التفسیر و الحدیث و الفقه و اللغه، تألیف هشام عبدالرزاق الحصصی.

نوشتن دیدگاه