دوران پس از ظهور حضرت مهدى عليه السلام ، بدون شك، والاترين، شكوفاترين وارجمندترين فصل تاريخ انسانيّت است. دورانى كه وعده هاى خداوند در خلافت مؤمنان و امامت مستضعفان وراثت صالحان عملى مى گردد و جهان با قدرت الهى آخرين پرچمدار عدالت و توحيد، صحنه شكوهمندترين جلوه هاى عبادت پروردگار مى شود.
در احاديث مختلفه، گوشه هايى از عظمت آن دوران به تصوير كشيده شده است:
1ـ حاكميت اسلام در سراسر هستى:
امام باقر عليه السلام در تفسير اين آيه از قرآن كريم: «و قاتلوهم حتى لاتكون فتنة و يكون الدّين للّه»(9) مى فرمايد:
(تأويل اين آيه هنوز نيامده است. پس زمانى كه تأويل آن فرا رسد، آنقدر از مشركين كشته مى شوند تا بقيّه، خداى عزّوجلّ را به آيين توحيد پرستش نمايند و هيچ آثارى از شرك باقى نماند، و اين امر در قيام قائم ما، تحقق خواهد يافت).
امام صادق عليه السلام نيز فرمود: «اذا قام القائم لايبقى أرض اِلاّ نودى فيها شهادة أن لا اِله اِلاّ اللّه و أنّ محمداً رسول اللّه».(10)
(زمانى كه حضرت قائم قيام كند، هيچ سرزمينى نمى ماند مگر اينكه نداى شهادتين ـ لا اِله اِلاّ اللّه و محمد رسول اللّه ـ در آن طنين اندازد).
2 ـ اقامه كامل حدود الهى:
امام كاظم عليه السلام در تفسير آيه شريفه «يحيى الأرض بعد موتها»(11) با اشاره به قيام حضرت مهدى عليه السلام فرمود:
(مراد اين نيست كه خداوند زمين را با باران زنده مى كند، بلكه خداوند مردانى را بر مى انگيزد كه زمين را با احياى عدالت و اقامه حدود الهى زنده مى سازند)(12).
3 ـ احياى قرآن و معارف قرآنى:
اميرالمؤمنين عليه السلام با اشاره به قيام حضرت مهدى عليه السلام فرمودند:
(كأنّى أنظر إلى شيعتنا بمسجد الكوفة. و قد ضربوا الفساطيط يعلّمون النّاس القرآن كما أنزل.)(13)
(گويا شيعيان ما اهلبيت را مى بينم كه در مسجد كوفه گرد آمده و خيمه هايى زده اند و در آنها قرآن را آنچنانكه نازل شده است به مردم مى آموزند).
مولا على عليه السلام در خطبه اى ديگر، در باره عمل كَردِ حضرت مهدى عليه السلام پس از ظهور فرمودند:
(يعطف الهوى على الهدى اذا عطفوا الهدى على الهوى و يعطف الرأى على القرآن اذا عطفوا القرآن على الرأى.)(14)
(آن هنگام كه مردم هدايت را تابع هواى خويش قرار داده باشند، او مى آيد و خواسته هاى نفسانى را به تبعيّت از هدايت مى كشاند.
و آن زمان كه مردم قرآن را مطابق نظر و رأى خود توجيه كرده باشند، او مى آيد و رأى و انديشه را به خدمت قرآن مى گيرد و آن را در مطابقت با قرآن شكل مى بخشد»(15).
4 ـ گسترش عدالت و رفع ستم:
رسول اللّه صلى الله عليه وآله وسلم فرمود: «المهدى من ولدى، تكون له غيبة. اذا ظهر يملأ الأرض قسطاً و عدلا كما ملئت ظلماً و جوراً.»(16)
(مهدى عليه السلام از فرزندان من است. او را غيبتى هست. زمانى كه ظهور كند، زمين را از قسط و عدل پر سازد چنان كه از ظلم و جور پر شده باشد).
اين حديث و نظاير آن، در كتب شيعه و سنى، از شهرت و تواتر فوق العاده اى برخودار است. و در اغلب آنها عناوين قسط و عدل در كنارهم آمده است كه يقيناً فرق هايى با يكديگر دارند. مانند اينكه گفته اند: عدل اعم از قسط است. قسط فقط رعايت حق ديگران است و عدل، رعايت حق همه چيز و همه كس; قسط فقط در مورد ديگران بكار مى رود و عدل در مورد رابطه انسان باخود، باخدا و با ديگران; قسط ضد جور است و عدل ضد ظلم.
5 ـ تجديد اسلام:
امام صادق عليه السلام فرمود: (اذا قام القائم عليه السلام دعا الناس إلى الاسلام جديداً)(17).
(زمانى كه حضرت قائم عليه السلام قيام مى كند مردم را مجدّداً به اسلام فرا مى خواند).
دوران پر فراز و نشيب پس از رحلت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و روى كار آمدن اسلام خلافت، موجبات تحريف و توجيه مبانى اسلامى و معارف دينى را فراهم كرد. و دور ماندن مردم از اهلبيت عليهم السلام كه پاسداران حريم اسلام ناب محمّدى بودند، خصوصاً در دوران غيبت طولانى امام زمان عليه السلام ، چنان فكر و انديشه مسلمين را با حقايق وحى بيگانه كرد كه امام صادق عليه السلام به دنبال همان فرمايش فوق مى فرمايد:
(او دو باره مردم را به اسلام دعوت مى كند و به امرى هدايت مى كند كه از ميان رفته است و مردم، از مسير آن گمراه شده اند. همانا حضرت قائم عليه السلام ، «مهدى» ناميده شده است به خاطر آنكه به امرى گم شده هدايت مى كند و «قائم» ناميده شد از آن رو كه به «حق» قيام مى كند)(18).
امام باقر عليه السلام در باره سيره حضرت مهدى عليه السلام فرمود:
(آنچه را پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم انجام داد او نيز انجام مى دهد، بنيانهاى پيشين را در هم مى شكند، چنانكه رسول اللّهصلى الله عليه وآله وسلم امر جاهليت را در هم شكست، و او اسلام را دو باره از سر مى گيرد. «و يستأنف الاسلام جديداً)(19).
6 ـ كمال دانش و معرفت:
امام صادق عليه السلام فرمود: «علم بيست و هفت حرف است ـ بيست و هفت قسمت دارد ـ همه معارفى كه پيامبران صلوات اللّه عليهم آورده اند، دو حرف است. پس مردم تا امروز بيش از اين دو حرف را نشناخته اند. «فاذا قام قائمنا أخرج الخمسة و العشرين حرفاً فبثَّها فى النّاس و ضممّ اليها الحرفين» پس زمانى كه قائم ما قيام كند بيست و پنج حرف ديگر را ظاهر ساخته و با آن دو حرف قبلى ضميمه ساخته و در بين مردم منتشر گرداند»(20).
ابزار دانش اندوزى آنچنان گسترش مى يابد و فراگيرى معارف آنقدر آسان مى شود كه همگان در همه جا به زينت علم و معرفت دست مى يابند و از دانش يكديگر بى نياز مى شوند.
امام باقر عليه السلام فرمود:
(تؤتون الحكمة فى زمانه، حتّى أنّ المرأة لتقضى فى بيتها بكتاب اللّه تعالى و سنّة رسول اللّه صلى الله عليه و آله و سلم)(21).
(در زمان حضرت مهدى عليه السلام ، به دانش و حكمت دست مى يابيد تا آنجا كه زن در خانه اش، بر اساس كتاب خداى تعالى و سنّت رسولخدا صلى الله عليه و آله و سلم قضاوت مى كند).
و اميرالمؤمنين عليه السلام در باره دوران پس از ظهور مهدى عليه السلام فرمود:
(يُقذف فى قلوبهم العلم، فلايحتاج مؤمن إلى ماعند اخيه من علم)(1).
(دانش در دلهاى مؤمنين انداخته مى شود، در آن زمان مؤمن، نيازى به دانش برادر ايمانى خويش پيدا نمى كند).
7 ـ رشد عقلى:
امام باقر عليه السلام فرمود: «اذا قام قائمنا وضع اللّه يده على رئوس العباد فجمع بها عقولهم و كملت به احلامهم»(2).
(آن زمان كه قائم ما عليه السلام قيام كند، خداوند دستش را بر سر بندگان گذارد و بدين وسيله عقول آنان را جمع كند و سامان بخشد و فكر و انديشه آنان را كامل گرداند).
اگر پذيرفته باشيم كه «همه خوبى ها را به عقل مى توان دريافت»(3).
و «دين انسان به عقل اوست و هر كه عقل ندارد دين ندارد»(4).
و «عقل راهنماى انسان مؤمن است»(5).
و «دين شخص، استقامت نيابد مگر آنكه عقل وى استقامت يابد»(6).
و دين شخص را بايد به ميزان عقل او سنجيد كه «نبايد اسلام كسى شما را به شگفت آورد، مگر زمانى كه كنه و عمق عقل او را در يابيد»(7).
و ارزش عمل خير را بايد به مقدار عقل شخص دريافت كه «مردم كارهاى شايسته مى كنند، امّا پاداش خويش را روز قيامت به قدر عقولشان دريافت مى دارند»(8).
اگر كلام پيامبر صلى الله عليه وآله وسلم را ـ در آنچه نسبت به اهميت عقل و نقش حياتى آن ذكر شد ـ باور داشته باشيم، بهترين ره آورد ظهور حضرت مهدى عليه السلام را در همين ويژگى جستجو مى كنيم. از آن رو كه ريشه همه مشكلات ما ـ در نفس ابتلاى به غيبت و در خسارتهايى كه به دنبال غيبت مولايمان دامنگيرمان شده ـ در كم سويى نور عقل، و تيرگى آيينه انديشه صحيح است.
8 ـ امنيّت و آسايش:
در زمان او «گوسفند وگرگ» و «گاو و شير» و «انسان و مار» به امنيت مى رسند(9) از صحف ادريس عليه السلام نقل شده:
(در زمان خروج قائم آل محمد صلى الله عليه وآله وسلمامنيت به زمين بخشيده مى شود، ضرر رسانيدن و ترس از يكديگر از بين مى رود. درندگان و حيوانات اهلى بين مردم زندگى مى كنند و برخى از آنان برخى ديگر را آزار نمى رسانند)(10).
اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «تمشى المرئة بين العراق و الشام لاتضع قدميها اِلاّ على النبات و على رأسها زينتها. لايهيجها سبع ولاتخافه»(11).
(در دولت حضرت مهدى عليه السلام زنى بين عراق و شام راه مى پيمايد در حالى كه گامش را ـ از كثرت آبادانى زمين ـ جز بر سبزه و گياه نمى نهد. و با اينكه زينت و زيور خويش را بر سر و چهره دارد هيچ درنده اى به او حمله نمى كند و آن زن ـ در اثر اطمينان به امنيّت موجود ـ ترسى به دل راه نمى دهد).
9 ـ يگانگى و اتحاد و محبّت:
اميرالمؤمنين عليه السلام از رسول اللّه صلى الله عليه وآله وسلم مى پرسد: آيا مهدى عليه السلام از بين ما، خاندان محمد صلى الله عليه وآله وسلم است يا از غير ماست؟ رسولخدا مى فرمايد:
(نه; بلكه از بين ماست. خداوند دين را به او خاتمه مى بخشد چنانكه به ما آغاز فرمود. و مردم به وسيله او از فتنه ها رهايى مى يابند چنانكه به وسيله ما از شرك نجات يافتند. و خداوند به وسيله او بعد از دشمنى و فتنه، الفت برادرانه ايجاد مى كند چنانكه بوسيله ما بعد از دشمنى شرك، الفت در دين ايجاد فرمود.)(12)
و اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «و يؤلّف به بين القلوب المختلفه»(13).
(و خداوند به وسيله حضرت مهدى عليه السلام بين دلهاى مخالف، الفت و دوستى ايجاد مى كند).
و در حديثى ديگر فرمود: «لوقد قام قائمنا، لأنزلت السماء قطرها ولأخرجت الأرض نباتها و اذهبت الشحناء من قلوب العباد»(14).
(اگر قائم ما قيام نمايد، آسمان، بارانش را نازل كند و زمين، گياهانش را بروياند و كينه و دشمنى و ستيزه جويى از دلهاى بندگان برود).
10 ـ تطهير زمين از گناه:
امام صادق عليه السلام در بيان حال مردم پس از ظهور مهدى عليه السلام فرمود:
(و لا يعصون اللّه عزّوجلّ فى ارضه)(15). در زمين به نافرمانى خدا نمى پردازند.
پاورقی:
(9) سوره انفال آيه 39. «با آنان بجنگيد تا زمانى كه فتنه نماند و دين، تماماً براى خدا باشد.»
(10) بحار الانوار جلد 52 صفحه 340 به نقل از تفسير عياشى.
(11) سوره حديد آيه 17.
(12) مكيال المكارم جلد 1 ص 81.
(13) بحار الانوار جلد 52 ص 364.
(14) نهج البلاغه ـ صبحى صالح ـ خطبه 138، ص 195، قطع جيبى .
(15) ترجمه آزاد.
(16) ينابيع المودة ص 448.
(17) بحار الانوار جلد 51 صفحه 30.
(18) مدرك پيشين همان حديث.
(19) مكيال المكارم جلد 1 صفحه 57 حديث 98.
(20) بحار الانوار جلد 52 صفحه 336 حديث 73.
(21) بحار الانوار ج 52 ص 352 به نقل از كتاب غيبت نعمانى.
(1) بحار الانوار ج 53 ص 86.
(2) منتخب الاثر فصل 7 باب 12 ص 483 به نقل از كافى.
(3) «انما يدرك الخير كله بالعقل» حديث 901 نهج الفصاحه پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله وسلم.
(4) «دين المرء عقله و من لاعقل له لادين له» مدرك پيشين حديث 1581.
(5) «العقل دليل المؤمن» مدرك پيشين حديث 1961.
(6) «لا استقام دينه حتّى يستقيمَ عقله» مدرك پيشين حديث 2619.
(7) «لايعجبكم اسلام رجل حتى تعلموا كنه عقله» مدرك پيشين حديث 2469.
(8) «الناس يعملون الخيرات. و انّما يُعطون اجورهم يوم القامة على قدرعقولهم.» مدرك پيشين حديث 3155.
(9) بحار الانوار ج 51 ص 61.
(10) بحار الانوار ج 52 ص 384.
(11) مكيال المكارم جلد 1 صفحه 101 حديث 228.
(12) بحار الانوار جلد 51 حديث 34 از كتاب چهل حديث حافظ ابونعيم.
(13) مكيال المكارم جلد 1 صفحه 52 حديث 85.
(14) مدرك پيشين صفحه 101 حديث 228.
(15) منتخب الاثر صفحه 497 ـ حديث 8.
