آيه (23)      
ƒوَجِىءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الاِْنْسانُ وَأَنّى لَهُ الذِّكْرى

ترجمه :
23. و آورده مى‌شود در آن روز جهنم، در آن روز متذكر مى‌شود انسان و چه فائده‌اى بر او دارد يادآورى؟[1]
 
 
تفسير :
]حضور خوفناك جهنم در قيامت[
(وَ جِىءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ) اخبار در اين جمله بسيار است و ما به دو حديث كه قريب المفاد است اكتفا مى‌كنيم: يكى، از امالى شيخ طوسى؛ مسنداً از حضرت رضا 7 از آباء طيبين خود از رسول الله 9 فرمود: «إذا كَانَ يَوْمُ الْقِيامَةِ تُقادُ جَهَنَّمُ بِسَبْعِينَ ألْفَ زِمامٍ، بِيَدِ سَبْعِينَ ألفَ مَلَکٍ، وَ تَشْرُدُ شَرْدَةً لَوْلا أنَّ اللهُ تَعالى حَبَسَها لاََحْرَقَتِ السَّماواتَ وَ الاْرْض»[2] .
   
حديث ديگر از اَبى سعيد خِدْرى[3]  مرفوعاً روايت شده، گفت: «چون اين آيه
نازل شد صورت مبارك پيغمبر تغيير پيدا كرد، اصحاب اميرالمومنين 7 ]را [خبر كردند، شرفياب شد. خدمت حضرت رسول 9 عرض كرد: بِأبي أنتَ وَ اُميّ، ما الّذي حَدَثَ الْيَومَ؟ قالَ: جاءَ جِبْرَئيلُ فَأقْرَأَنِي: و جِيءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ. فَقُلتُ: كَيْفَ يُجاءُ بِها؟ قالَ : يَجيءُ بها سَبْعُونَ ألفَ مَلَکٍ يَقُودُونَها بِسَبْعِينَ ألفَ زِمامٍ، فَتَشْرِدُ شَرْدَةً لَوْ تُرِكَتْ لاَحْرَقَتْ أَهْلُ الْجَمْعِ ثُمَّ تُعْرَضُ جَهَنَّمَ فَتَقُولُ: ما لي وَ لَکَ يا مُحَمَّد 9، فَقَدْ حَرَّمَ اللهُ لَحْمَکَ عَلَيَّ، فَلا يَبْقى أحَدٌ إلّا قالَ: نَفْسِي نَفْسِي، وَ أنَّ مُحَمَّداً 9 يَقولُ: رَبِّ اُمَّتِي، رَبِّ اُمَّتي»[4] .
      
اقول : از اين آيه شريفه و از اين اخبار بلكه از آيه شريفه: (يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلاَْتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ)[5]  استفاده مى‌شود كه جهنم حيوانى است مثل افعى و مار


 
كه ملائكه او را به صحراى محشر مى‌آورند. و شعور و ادراك دارد كه از او سوال و جواب مى‌شود، بلكه مأموريت دارد هر كه را به قدر استحقاقش بسوزاند و عذاب كند :
از جهنم خبرى مى‌شنوى         دست از دور بر آتش دارى
پاى در كوره آهنگر نه         تا بدانى كه چه بر سر دارى
 
]دنيا آخرين فرصت پند پذيرى[
(يَوْمَئِذٍ يَتَذَكَّرُ الاِْنْسانُ وَ أَنّى لَهُ الذِّكْرى) در روز قيامت پس از مشاهده عذاب الهى كفار و مشركين و ارباب ضلال و معاندين و مخالفين و ناصبين و فاسقين مى‌فهمند كه بر خلاف رفتند و آنچه خدا و رسول و قرآن و ائمه هدا: و علماى اعلام و وعّاظ فرموده بودند، حق و صدق بوده. لكن اين پس از مشاهده فايده و نتيجه ندارد كه مى‌فرمايد: (وَ لَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّى تُبْتُ الاْنَ وَ لاَ الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَ هُمْ كُفّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلِيماً)[6]  بلكه بر فرض  
محال اگر قبول شود و برگردند به دنيا باز همان آش و همان كاسه است كه مى‌فرمايد : (وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ وَ إِنَّهُمْ لَكاذِبُونَ)[7] .
 
*    *    *
[1] .  پدر و مادرم فداى تو، امروز چه چيزى رخ داده است؟ فرمود: جبرئيل آمد و براى من «و جهنم رادر آن روز حاضر آورند» را خواند. پس گفتم: چگونه آورده مى‌شود. گفت: هفتاد هزار فرشته باهفتاد هزار افسار به صورت لگام زده او را مى‌آورند، پس چنان رم مى‌كند كه اگر رها شود تمامىآن جمع را مى‌سوزاند و سپس با جهنم رويارو مى‌شوم. پس مى‌گويد: اى محمد، مرا با تو چه كارىاست! خداوند گوشت تو را بر من حرام كرده است. پس كسى نمى‌ماند به جز اينكه مى‌گويد :خودم، خودم و محمد مى‌گويد: پروردگارا امتم، پروردگارا امتم. ر.ك: الكشاف «زمخشرى»: ج4،ص253؛ مجمع البيان: ج10، ص741 و تأويل الآيات: ج2، ص794.
[2] .  آن روز كه ما به دوزخ مى‌گوييم: «آيا پُر شدى؟» و مى‌گويد: «آيا بازهم هست؟». سوره ق :آيه 30.
[3] .  و توبه كسانى كه گناه مى‌كنند، تا وقتى كه مرگ يكى از ايشان در رسد، مى‌گويد: «اكنون توبهكردم» پذيرفته نيست؛ و نيز توبه كسانى كه در حال كفر مى‌ميرند، پذيرفته نخواهد بود، آنانند كهبرايشان عذابى دردناك آماده كرده‌ايم. سوره نساء: آيه 18.
[4] .  و اگر هم بازگردانده شوند قطعاً به آنچه از آن منع شده بودند برمى‌گردند و آنان دروغگويند. سورهانعام: آيه 28.
[5] .  ترجمه ديگر: گويد: «كاش براى زندگانى خود چيزى پيش فرستاده بودم.
[6] .  مردم مرده‌اند واهل علم زنده‌اند. الفتوحات المكية: ج3، ص532 و شجره طوبى: ج2، ص388.
[7] .  براى كسى كه بخواهد هدايت شود دليل و راهنما و راه هدايت هستند. ر. ك: الدرّ المختار: ج1،ص43؛ تفسير قرطبى: ج16، ص342 و شجره طوبى: ج2، ص387.

نوشتن دیدگاه