آيات (1 - 5)

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
ƒإِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ
ƒوَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ
ƒوَ إِذَا الاَْرْضُ مُدَّتْ
ƒوَ أَلْقَتْ ما فِيها وَ تَخَلَّتْ
ƒوَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ
 
 

ترجمه :[1]
 
تفسير :
]شكافته شدن آسمان در قيامت[
(إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ) انشقاق قريب المعنى با انفطار است. انفطار پاره شدن است. انشقاق جدا شدن و پاشيده شدن است كه آثار قيامت است.
 
اشكال:
قبلاً گفتيد[2]  كه: آسمان‌ها فلزات نيست، چنانچه حكماى قديم گفتند. بلكه طبقات  
فضاست، پس انفطار و انشقاق چه معنى دارد؟
 
جواب:
البته هر طبقه يك تلاصقى[3]  دارد كه اين‌ها از هم پاشيده مى‌شود و مثل «طى
السجل للكتب» كه در آيه دارد و مى‌فرمايد: (يَوْمَ نَطْوِى السَّماءَ كَطَىِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُبِ)[4]
و مى‌فرمايد: (وَ الاَْرْضُ جَمِيعاً قَبْضَتُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَ السَّمواتُ مَطْوِيّاتٌ بِيَمِينِهِ)[5] . يعنى  
اين نوع كه امروز هستند، طبقات مختلف متلاصق باقى نيست. به عينه براى تقريب به ذهن مثل ابر است كه يك بخارى بيشتر نيست كه از درياها برداشته مى‌شود و دخانى كه
از زمين بالا مى‌رود و متلاصق مى‌شود، به صورت ابر درمى‌آيد، سپس از هم پاشيده مى‌شود و جزء هوا مى‌شود.
 
]تمام موجودات درك و شعور دارند[
(وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ) يعنى شنيد و اطاعت كرد به معنى سَمِعَتْ و اطاعَتْ[6]  و
حق و سزاوار هم بود براى او در اطاعت و استماع. و اين آيه يكى از آياتى است كه دلالت تام دارد بر اينكه جميع موجودات امكانى، علوى و سفلى، شعور و ادراك دارند و معرفت به خداى خود و فرمانبردار در امتثال اوامر او و ذكر و تسبيح دارند، مى‌گويند و مى‌شنوند، بلكه در اخبار داريم كه به انبيا و ائمه هدا : تكلم مى‌كردند[7] ، چنانچه
مى‌فرمايد: (تُسَبِّحُ لَهُ السَّمواتُ السَّبْعُ وَ الاَْرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَىْءٍ إِلّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ)[8] . قضاياى مورچه و هدهد در سوره نمل صريح در اين  
دعوى است. خطابات الهى به آسمان و زمين و وحى به نحل: (وَ أَوْحى رَبُّکَ إِلَى النَّحْلِ)[9]  و (يا أَرْضُ ابْلَعِى ماءَکِ وَ يا سَماءُ أَقْلِعِى)[10] . و قضيه سوسمار و سنگ ريزه در
 
دست رسالت، بلكه تمام اشجار و ريگهاى بيابان شهادت به رسالت دادند، و قضاياى ديگر كه خيال مى‌كنم كمتر مطلبى است كه به اين وضوح باشد. و بسيار تعجب مى‌كنم از مفسرين كه چون اين امور را در نظر خود بعيد مى‌دانند يك تأويلات و توجيهاتى در اين آيات و اخبار مى‌كنند و صاحبان عقل و شعور را منحصر به ملك و جن و انس مى‌دانند، بلكه بسيارى از متجددين امروزه ملك و جن را هم منكرند و تأويل به قواى انسانى مى‌كنند. بارى، بگذاريم و بگذريم.

]كشيده شدن زمين در قيامت[
(وَ إِذَا الاَْرْضُ مُدَّتْ) امتداد ارض يوم القيامة ظاهراً اين باشد كه امروز سه


ربع كره زمين در آب است، فقط يك ربع آن بارز است كه ربع مسكونش گويند.


و چون روز قيامت درياها خشك مى‌شود[11]  كه مى‌فرمايد: (وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ)[12]
 
تمام كره زمين بارز و ظاهر مى‌شود كه چهار برابر مى‌شود، و ممكن است كه خداوند زائد بر اين توسعه دهد، (وَ أَلْقَتْ ما فِيها وَ تَخَلَّتْ) و بيرون مى‌اندازد زمين آنچه


در زمين است و خود را خالى مى‌كند. القاء ما فيها[13] ، ابدان مرده‌هاست كه از زمان آدم
تا قيامت زير خاك رفته‌اند. تمام زنده مى‌شوند و آن‌ها را زمين بيرون مى‌اندازد و از قبور خارج مى‌شوند. و ممكن است به واسطه عموم كلمه ما، دفائنى كه زير زمين مدفون كرده‌اند از جواهرات و فلزات وهرچه در تخوم ارض[14]  است، تمام از زمين
خارج مى‌شوند.
(وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ) گذشت تفسير آن.
*    *    *

[1] .  آنگاه كه آسمان زهم بشكافدƒ 1 و پروردگارش را فرمان بَرَد و چنين سِزَدƒ 2 و آنگاه كه زمينكشيده شودƒ 3 و آنچه را كه در آن است بيرون افكند و تُهى شودƒ 4 و پروردگارش را فرمان بَرَد وچنين سِزَدƒ 5.
[2] .  در اين باره، به همين تفسير: ج11، ص231، ذيل تفسير آيه 16 سوره حجر و ج21، ذيل تفسيرآيه 16 سوره حاقه رجوع فرماييد.
[3] .  تلاصق: به هم پيوستگى.
[4] .  روزى كه آسمان را همچون در پيچيدن صفحه نامه‌ها در مى‌پيچيم. سوره انبياء: آيه 104.
[5] .  و حال آنكه روز قيامت زمين يكسره در قبضه قدرت اوست و آسمان‌ها در پيچيده به دستاوست. سوره زمر: آيه 67.
[6] .  به تعبير ديگر: شنيد وفرمان برد.
[7] .  ر.ك: بصائر الدرجات: ص364.
[8] .  آسمان‌هاى هفتگانه و زمين و هر كس كه در آن‌هاست او را تسبيح مى‌گويند و هيچ چيز نيست مگراينكه در حال ستايش، تسبيح او مى‌گويد، ولى شما تسبيح آن‌ها را در نمى‌يابيد. سوره إسراء: آيه 44.
[9] .  و پروردگار تو به زنبور عسل وحى ]الهام غريزى[ كرد. سوره نحل: آيه 68.
[10] .  اى زمين! آب خود را فروبر، و اى آسمان، ]از باران[ خوددارى كن. سوره هود: آيه 44.
[11] .  به تعبير ديگر: بر اثر آتش گرفتن و جوشيدن آب‌ها، درياها خشك مى‌شود.
[12] .  درياها آنگه كه جوشان گردند. سوره تكوير: آيه 6.
[13] .  به تعبير ديگر: افكندن زمين آنچه در درون دارد.
[14] .  تخومِ ارض: طبقات زيرين زمين. 

نوشتن دیدگاه