5     «عَسى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ أَنْ يُبْدِلَهُ أَزْواجاً خَيْراً مِنْكُنَّ مُسْلِماتٍ
          مُؤمِناتٍ قانِتاتٍ تائِباتٍ عابِداتٍ سائِحاتٍ ثَيِّباتٍ وَ أَبْكاراً»

ترجمه:
5. اميد است پروردگار او، اگر شما را طلاق دهد اينكه بدل مى‏فرمايد از براى او
زوجه‏هاى بهتر از شما، مسلمات مؤنات باشند، قانتات خاضعه و خاشعه باشند.
تائبات از كليه معاصى، عابدات، به عبادت‏هاى الهى اشتغال داشته باشند؛ سائحات
روى به طاعت و بندگى خدا مى‏روند، چه ثيّبه باشند يا باكره[1].
اقول: از مفهوم اين آيه استفاده مى‏شود كه عايشه و حفصه نه مسلمه بودند و نه
مؤنه و نه نسبت به حضرت خضوع و خشوع و نه در پيشگاه الهى و نه تائبه از گناهان
خود و نه اهل عبادت بودند و نه رو به خدا مى‏رفتند و همين آيه ما را كافى است بر
صفات آن‏ها.
 
[هشدار به زنان پيغمبر]
«عَسى رَبُّهُ إِنْ طَلَّقَكُنَّ» لكن حضرت نه اين‏ها را طلاق مى‏داد و نه تبديل
مى‏كرد به ازواج ديگرى، زيرا نهى صريح فرموده خداى متعال او را كه فرمود: «لا يَحِلُّ
لَكَ النِّساءُ مِنْ بَعْدُ وَ لا أَنْ تَبَدَّلَ بِهِنَّ مِنْ أَزْواجٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكَ حُسْنُهُنَّ إِلاّ ما مَلَكَتْ يَمِينُكَ»[2].
ولى ممكن بود كه ترخيص برسد از جانب الهى و اين جمله براى تهديد و تخويف
آن‏هاست كه خدا ترخيص فرمايد، لذا فرمود: «عَسى رَبُّهُ»كه ترخيص الهى برسد
و شما را طلاق دهد و اگر طلاق داد«أَنْ يُبْدِلَهُ أَزْواجاً» به جاى شما ازواج ديگرى به
او عنايت فرمايد. «خَيْراً مِنْكُنَّ» كه بهتر از شما باشند و بهتر بودن آن‏ها نه از جهت
حسن و جمال تنها باشد، بلكه از جهت ديانت كه داراى اين صفات باشند:
«مُسْلِماتٍ»يا به معنى اسلام است يا به معنى تسليم اوامر خدا و رسول «مُؤمِناتٍ»
كه ايمان و يقين داشته باشند به خدا و رسول، و دستورات آن‏ها را عمل كنند.
«قانِتاتٍ»[3] به معنى قنوت كه در نماز هست. بعضى گفتند: به معنى اطاعت
است كه مطيع زوج باشد و مطيعه خدا[4]، بعضى گفتند: به معنى خضوع و خشوع
است[5]، بعضى گفتند: اجتناب از قبايح و لغويات[6].

اقول: انسب به نظر مى‏آيد كه اشتغال به ذكر و دعا باشد، چنانچه در قنوت نماز است.
«تائِباتٍ» نسبت به گذشته‏ها. «عابِداتٍ» اهل عبادت و بندگى باشند.
«سائِحاتٍ» بعضى گفتند: رو به عبادت رفتن است[7]، بعضى گفتند: صوم است[8].
و انسب توجه به خدا و نظر و توكل به اوست. «ثَيِّباتٍ وَ أَبْكاراً» چه ثيّبه [= بيوه]
باشند يا باكره يا هر دو قسمت.
اقول: ذكر اين صفات براى خيريت آن‏هاست. يعنى آن‏ها داراى اين صفات هستند
كه شما فاقد آن‏ها هستيد، نه اسلام و تسليم، و نه ايمان و عقيده، نه اهل ذكر و عبادت،
و نه توبه از كردارهاى خود، نه اطاعت فرمان خدا و رسول، لكن پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله مأمور است
كه با اخلاق شما بسازد. به عينه، مَثَلِ اين دو، مِثْلِ زنِ نوح و زن لوط است، چنانچه در
همين سوره بيان مى‏فرمايد و شرحش مى‏آيد[9].

[1].  ترجمه ديگر: اگر پيامبر، شما را طلاق گويد، اميد است پروردگارش همسرانى بهتر از شما:
مسلمان، مؤمن، فرمانبر، توبه‏كار، عابد، روزه‏دار، بيوه و دوشيزه به او عوض دهد.
 
[2].  از اين پس، ديگر گرفتنِ زنان و نيز اينكه به جاى آنان، زنان ديگرى بگيرى بر تو حلال نيست، هر چند زيبايى آن‏ها براى تو مورد پسند اُفتد، به استثناى كنيزان. سوره احزاب: آيؤ 52.
 
[3].  قنوت: به معنى نيايش يا فروتنى و تسليم است و در قرآن 13 بار واژه قنوت با تعابير مختلف تكرار شده است. برخى از آن‏ها به صورت خلاصه عبارتند از: «كُلٌّ لَهُ قانِتُونَ». بقره:116؛ روم:26. «قُومُوا للّه‏ِ قانِتِينَ». (بقره:238). «قانِتِينَ»، «قانِتات». (آل عمران:17؛ نساء:34؛ احزاب:35 و آيه فوق). «أَمَّنْ هُوَ قانِتٌ آناءَ اللَّيْلِ». (زمر:9) و «إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً للّه‏ِِ». (نحل:120) تفليسى، قنوت را بر 4 وجه دانسته است: 1. به معنى ايستادن در نماز در (زمر:9). 2. به معنى خاموش بودن در (بقره:238). 3. به معنى اقرار دادن به بندگى خدا در (بقره:116؛ روم:26). 4. به معنى فرمانبردارى كردن در (احزاب:35). مفسران نيز در معنى قنوت اختلاف دارند، مجاهد و سدى آن را به معنى طاعت، عكرمه و مقاتل به معنى اقرار به بندگى (مُقرّ بالعبودية)؛ ابن كيسان، به معنى «قائمون بالشهادة؛ ايستاده‏اند به گواهى دادن به خداوندى او»؛ و نيز به معنى قيام، نماز و دعا دانسته‏اند. ر.ك: دانشنامه قرآن، مدخل «قنوت».
 
[4].  ر.ك: تفسير مجاهد: ج1، ص155؛ تفسير مقاتل بن سليمان: ج1، ص227؛ مجاز القرآن: ج2، ص261 و مجمع البيان: ج10، ص475.
 
[5].  ر.ك: تفسير التبيان: ج10، ص48؛ مجمع البيان: ج10، ص475.
 
[6].  ر.ك: مجمع البيان: ج10، ص475 و بحارالأنوار: ج22، ص232.
 
[7].  ر.ك: تفسير التبيان: ج10، ص49؛ مجمع البيان: ج10، ص475 و تفسير غريب القرآن: ص168.
 
[8].  ر.ك: مجاز القرآن: ج2، ص261؛ تفسير سمرقندى: ج3، ص447 و مجمع البيان: ج10، ص475.
 
[9].  آيه 10 همين سوره.

نوشتن دیدگاه