76     «مُتَّكِئِينَ عَلى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَ عَبْقَرِىٍّ حِسانٍ»
77     «فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ»
78     «تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِى الْجَلالِ وَ الاْءِكْرامِ»

ترجمه[1]:
تفسير:
تكيه مى‏دهند بر وسادؤ سبز. در كلمؤ «رَفْرَفٍ» بعضى گفتند: بساط[2]، بعضى
گفتند: رياض جنّت[3]. و اصل لغت «رفرف» طائرى است كه باز مى‏كند بال خود را كه
بر جايى فرود آيد، لكن به قرينؤ «متّكئين» همان وساده است كه تكيه‏گاه است. بساط
و رياض محل تكيه‏گاه نيست.
«وَ عَبْقَرِىٍّ حِسانٍ» و «عبقرىّ» عبارت از چيز نرمى كه زير دست مى‏گذارند، زير
كتف براى استراحت مثل اينكه تكيه مى‏دهند به وساده و دست مى‏اندازند بر عبقرىّ.
 
[در باب اسماى الهى]
«تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ» اسامى الهى هر كدام آن داراى بركاتى است كه اگر خدا را به

آن اسماء بخوانيد مورد عنايات الهى مى‏شويد، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ للّه‏ِِ الْأَسْماءُ
الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها»[4]، بالاخصّ اسماى مختصّؤ به ذات مقدّسؤ او كه اطلاق بر غير
نمى‏شود، بالاخص كلمؤ اللّه‏ و كلمؤ ربّ و امثال اين‏ها.
«ذِى الْجَلالِ» صفات جلال تنزّه از هر عيب و نقص و احتياج است كه تعبير به
صفات سلبيّه و صفات جلاليّه مى‏كنيم. «وَ الاْءِكْرامِ» صفات جماليّه كه جميع افعال او
حسن و به جا و به موقع و موافق حِكَم و مصالح است. بالجمله، كلمؤ «تَبارَكَ اسْمُ
رَبِّكَ»راجع به صفات كماليّه «ذِى الْجَلالِ» راجع به صفات جلاليّه «وَ الاْءِكْرامِ»[5]
راجع به صفات جماليّه است و اين آيؤ شريفه كأنّه جواب از سؤلات قبل است كه
خداوند پس از آنكه نعمت‏هاى خود را كه در دنيا و آخرت و عقوبت‏هايى كه به كفّار
بيان فرموده و راه تكذيب آن‏ها را بسته كه نتوانند تكذيب كنند مى‏فرمايد. پس خداوند
تبارك و تعالى ذى الجلال و الاكرام است.
*    *    *
 

[1] .  بر بالش سبز و فرش نيكو تكيه زده‏اند76 پس كدام يك از نعمت‏هاى پروردگارتان را
منكريد؟77 خجسته باد نام پروردگار شكوهمند و بزرگوارت!78.
 
[2] .  ر. ك: جامع البيان: ج27، ص212؛ تفسير ثعلبى: ج9، ص197؛ عمدة القارى: ج19، ص200 و زبدة التفاسير: ج6، ص561.
 
[3] .  ر.ك: تفسير ثعلبى: ج9، ص197؛ تفسير سمعانى: ج5، ص338 و مجمع البيان: ج9، ص320.
 
[4] .  نام‏هاى نيكو به خدا اختصاص دارد، پس او را با آن‏ها بخوانيد. سوره اعراف: آيؤ 180.
 
[5] .  ذوالجلال والإكرام: اين واژه از اسماى خداوند و به معنى «داراى بزرگى و بنده نوازى» مى‏باشد كه در قرآن كريم دو بار ذكر شده است. همين سوره، 27 و آيه فوق. چنانچه از ظاهر اين اسم آشكار است، اين اسم از دو صفت جلالت و كرامت ساخته شده كه اسم «جليل» به طور مستقل در قرآن نيامده ولى اسم كريم ذكر شده است. بزرگان علم كلام و عرفان بر اين باورند كه اسم جليل گوياى مقام تنزيه خداوند و علوّ اوست و در واقع مُشعر بر صفات وجوبى او مى‏باشد. برخلاف صفات جمال كه گوياى مقام تشبيه و جلوه‏گرى در جهات امكانى است. بنا به گزارش فخر رازى اين اسم محتمل سه معنا مى‏باشد: 1) به معنى مفعل - اسم فاعل متعدى - كه گوياى اكرام و تعظيم بندگان از ناحيه خداوند است. 2) به معنى فاعل كه گوياى علوّ ذات الهى به نفسه مى‏باشد. 3) به معنى مفعول كه گوياى استحقاق اعتراف بر عظمت حق و كبريايى اوست. بنا به روايت غزالى نيز اسم جليل بر كمال صفات، اسم كبير بر كمال ذات و اسم عظيم بر كمال ذات و صفات دلالت دارد. كه گويا اين تفسير، مورد نظر فخر رازى قرار نگرفته، و وى جليل را به معنى كامل در مقام ذات و صفات دانسته است كه تحقيق اخير با قاعده كلّى در تفسير جمال و جلال سازگارتر است.
          حال با برگشت به اسم ذوالجلال و الاكرام، سرّ تقدم جلال بر اكرام دانسته خواهد شد، زيرا اسم جلال متقدّم بر جمال در سلسله طولى مى‏باشد واسم كريم و مشتقات آن از اسماى جماليه است. ر . ك: دانشنامه قرآن، مدخل «ذوالجلال و الاكرام».

نوشتن دیدگاه