60     «هَلْ جَزاءُ الاْءِحْسانِ إِلاَّ الاْءِحْسانُ»
61     «فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ»

ترجمه:
60. آيا جزاى احسان نيست مگر احسان؟[1]
 

تفسير:
[جزاى احسان، نيكى است]
اين آيؤ شريفه را دو نحوه مى‏توان تفسير كرد: يكى آنكه جزاى ايمان و اعمال
صالحه و تقوا، بهشت و نِعَمِ بهشتى است، چنانچه آيات قبل بيان فرموده. ديگر آنكه
جزاى احسان‏هايى كه خداوند انعام فرموده، اطاعت و شكرگزارى است.
اقول: آيه عموم و اطلاق دارد و مصاديق زيادى، من جمله در دنيا اگر كسى به شما
احسان و محبّتى كرد، شما هم بايد تلافى كنيد به احسان به او بلكه به بهتر از او، حتّى
در باب سلام مى‏فرمايد: «وَ إِذا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها»[2]، و من جمله
اگر كسى انعام و خدمتى كرد پاس نعمت او را نگاه داريد و شكرگزار باشيد كه در
حديث دارد: «مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمَخلوقَ لَمْ يَشكُرِ الْخالِقَ»[3].
و من جمله جزاى بندگى و اطاعت و ايمان به خدا سعادت و رستگارى و بهشت
است، لكن نه از راه استحقاق، زيرا اگر عبادت جنّ و انس را داشته باشد مقابله با نِعَمِ
الهى ندارد، بلكه از راه تفضّل است كه ايمان و اعمال صالحه قابليّت تفضّل مى‏آورد كه
تفضّلات الهى در محلّ غير، قابل نيست واز جهت وعده‏هاى الهى است كه تخلّف‏پذير
نيست، و من جمله اگر بنده شكرگزار باشد خداوند هم نِعَمِ خود را بر او زياد
مى‏فرمايد، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ»[4].
بنائاً على هذا، بنده علاوه بر شكرگزارى نِعَمِ الهى بايد پاس محبّت‏هاى پيغمبر
و ائمؤ طاهرين  عليهم‏السلام و معلّمين و پدر و مادر و علماى دين و هاديان طريق را داشته
باشد كه انسان را از تيه ضلالت[5] به راه سعادت رساندند. و در باب شفاعت در قضاى

حوائج دنيوى و نجات اخروى چه اندازه عنايت فرمودند و مى‏فرمايند.
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: مگر پاداش احسان جز احسان نيست؟60 پس كدام يك از نعمت‏هاى
پروردگارتان را منكريد؟61
 
[2] .  و چون به شما درود گفته شد، شما به صورتى بهتر از آن درود گوييد، يا همان را در پاسخ برگردانيد. سوره نساء: آيؤ 86.
 
[3] .  هر كه از مخلوق تشكر نكند، از خالق نيز تشكر نمى‏كند. ر.ك: من لا يحضره الفقيه: ج4، ص380،
ح5815 ووسائل الشيعة: ج16، ص313، ح14 با اختلاف در الفاظ.
 
[4] .  و آنگاه كه پروردگارتان اعلام كرد كه: اگر واقعاً سپاسگزارى كنيد، نعمت شما را افزون خواهم
كرد. سوره ابراهيم: آيؤ 7.
 
[5] .  به تعبير ديگر: از بيابان گمراهى.

نوشتن دیدگاه