14     «خَلَقَ الاْءِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ كَالْفَخّارِ»
15     «وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ»
16     «فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ»

ترجمه:[1]
تفسير:
[خلقت جن و انس، نعمتى ديگر از جانب پروردگار]
ديگر از نِعمِ بزرگ الهى خلقت انس و جن است، زيرا ملائكه، روحانىِ صرف
هستند و ساير مخلوقات ارضى و سماوى، جسمانى. فقط جن و انس مركب از روحانى
و جسمانى هستند و چه قدرتى است كه بين اين دو ارتباط داده كه در وصف انسانى
پس از مراحلى كه طى كرده مى‏فرمايد: «ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ فَتَبارَكَ اللّه‏ُ أَحْسَنُ
الْخالِقِينَ»[2].


آدمى زاده طرفه معجونى است
 كز فرشته سرشته و ز حيوان

ور كند ميل اين شود پس از اين
 ور كند ميل آن شود به از آن


«خَلَقَ الاْ ءِنْسانَ مِنْ صَلْصالٍ كَالْفَخّارِ» «صلصال» گِل يابس خشك شده و «فخار»
گِل پخته شده مثل آجر و خزف[3]. در جاى ديگر تعبير به طين مى‏فرمايد و در جاى
ديگر تعبير به تراب فرموده: «إِنّا خَلَقْناهُمْ مِنْ طِينٍ لازِبٍ»[4] آدم ابتدا از زمين، سپس از
ترابِ زمين، سپس از طين لازب چسبنده، سپس گل يابس، سپس از [گِل] ورزيده مثل
آجر و خزف. «وَ خَلَقَ الْجَانَّ» كه ابو الجان باشد[5]. «مِنْ مارِجٍ» «مرج» مختلط
است و بعضى گفتند شعلؤ آتش است كه خالى از دود باشد[6] «مِنْ نارٍ»[7] صافى آتش.
«فَبِأَىِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ» چنين نعمت در اصل خلقت انس و جن با اين همه
قدرت‏نمايى چه نحوه مى‏شود تكذيب كرد.
*    *    *

[1] .  انسان را از گل خشكيده‏اى سفال مانند، آفريد14 و جنّ را از تشعشعى از آتش خلق كرد15 پس
كدام يك از نعمت‏هاى پروردگارت را منكريد؟16.
 
[2] .  آنگاه جنين را در آفرينشى ديگر پديد آورديم. آفرين باد بر خدا كه بهترين آفرينندگان است.سوره مؤنون: آيؤ 14.
 
[3] .  خزف: هر چيز سفالى.
 
[4] .  ما آنان را از گِلى چسبنده پديد آورديم. سوره صافات: آيؤ 11.
 
[5] .  ر.ك: تفسير قمى: ج1، ص322؛ تفسير سمرقندى: ج3، ص360؛ تفسير ثعلبى: ج9، ص180 و تفسير التبيان: ج9، ص468.
 
[6] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص304؛ تفسير سمرقندى: ج3، ص360؛ تفسير ثعلبى: ج9،
ص181 و تفسير بغوى: ج4، ص268.
 
[7] .  نار: معادل فارسى آن آتش است و 126 بار در قرآن به صورت «النار» و 19 مرتبه به صورت «ناراً» به كار رفته است. آتش در قرآن به معانى و وجوهى از اين قبيل به كار رفته است: نوعى نعمت يس، 80 و واقعه، 71 و 72؛ وسيله تجلى خداوند بر موسى. (طه، 10 و 27؛ نحل، 8؛ قصص، 29)؛ از آتش بودن آفرينش جن و ابليس (اعراف، 12؛ حجر، 27؛ ص، 76؛ آيه فوق)؛ معجزه برخى پيامبران، آتش قربانى‏سوز بوده است. (آل عمران، 183)؛ وسيله عذاب كافران آتش است، كه در آيات بسيار آمده. همچنين آتش به معنى عداوت در آيه 67 سوره مائده: «كُلَّما أَوْ قَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللّه‏ُ »؛ آتش به معنى حرام در آيه 9 سوره نساء و 172 سوره بقره؛ آتش به معنى كفر در آيه 221 بقره و برخى معانى ديگر به كار رفته است. تعبيرهاى قرآنى نار موسى يا آتش موسى، نار ابراهيم كه مثل است در سردى، نارالشجر، نارالقربان، نارالاصطلاء. ناراللّه‏ و... كلمه نار در زبان فارسى و عربى به عنوان تلميح كاربرد فراوان دارد. ر.ك: دانشنامه قرآن، مدخل «آتش در قرآن».

نوشتن دیدگاه