5     «الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ»
6     «وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ»

ترجمه:
5. و شمس و قمر به حساب معيّن خَردَلى و دقيقه‏اى تخلف ندارند.
6. و نجم و شجر سجده مى‏كنند[1].
 
تفسير:
[اشاره آيه به خورشيد، زمين و ماه از باب اهميّت آن‏هاست]
«الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ» ذكر شمس و قمر از باب اهميّت آن‏هاست
و فوايدى كه از آن‏ها استفاده مى‏شود و كلمؤ «بِحُسْبانٍ» مفسرين نظر به عقيدؤ قدما
كه اين سيارات و ثوابت حتى كرسى و عرش را دور كرؤ زمين چرخ مى‏خورند،
مى‏گويند:عرش در شبانه روز تمام اين كرات و افلاك را دور كرؤ زمين به توالى در
دائرؤ معدّل دور مى‏زند و شمس بر خلاف توالى در مدت يك سال كه (365) روز

و كسرى در خط نصف النهار سير مى‏كند و قمر در مدت (28) روز و كسرى و ساير
سيارات در مدت معيّنى، لكن اين عقيده امروز بالحس و الوجدان باطل است و كرؤ
زمين دو حركت دارد: يكى وضعى كه دور خود مى‏چرخد تشكيل شب و روز مى‏دهد
و ديگر، انتقالى كه دور كرؤ شمس در مدت يك سال و قمر دور كرؤ شمس در مدت
يك ماه تقريبى[2].
اقول: اين آيؤ شريفؤ «الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبانٍ» در مقام سير شمس و قمر
و كرؤ زمين نيست، بلكه مفاد آيؤ شريفه اين است كه حساب ايام و ليالى و شهور
و سنوات و فصول به توسط شمس و قمر است كه از زمان آدم تا انقراض عالم
حسابش به توسط شمس و قمر مى‏شود چند سال و چند ماه و چند ساعت و چند دقيقه
و چند ثانيه بلكه تا عاشره[3] و اين، نعمت بسيار بزرگى است كه اگر شمس و قمر نبود
معلوم نمى‏شد.
 
[تمام موجودات داراى شعورند]
«وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ» بعضى تفسير كردند «نجم» را به نباتات كه
استقامت ندارند و شجر را به درختان و سجدؤ آن‏ها را سايؤ آن‏ها كه بر زمين مى‏افتد
مى‏گويند[4]، بعضى تفسير كردند به ستاره‏ها كه سايه مى‏اندازند[5] و غير اين‏ها و تمام
اين‏ها مبنى بر اين است كه غير جنّ و انس و ملك را صاحب شعور و عقل و درك
نمى‏دانند و آيات شريفه بسيار صراحت دارد كه تمام مخلوقات ارضى و سماوى شعور
و ادراك و فهم دارند، تسبيح مى‏كنند و سجده دارند و معرفت به خدا و انبيا و اوليا

دارند و زبان دارند، مى‏گويند و مى‏شنوند و مى‏فهمند: «وَ إِنْ مِنْ شَىْ‏ءٍ إِلاّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ
وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ»[6]، «أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللّه‏َ يُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِى السَّمواتِ وَ الْأَرْضِ
وَ الطَّيْرُ»[7]، «وَ للّه‏ِِ يَسْجُدُ ما فِى السَّمواتِ وَ ما فِى الْأَرْضِ مِنْ دابَّةٍ وَ الْمَلائِكَةُ»[8] و
بسيارى ديگر از آيات و انبيا و ائمّه، زبان آن‏ها را مى‏دانستند حتّى زبان مورچه، در حقّ
داوود و سليمان مى‏فرمايد: «عُلِّمْنا مَنْطِقَ الطَّيْرِ»[9] و مى‏فرمايد: «وَ حُشِرَ لِسُلَيْمانَ جُنُودُهُ
مِنَ الْجِنِّ وَ الاْءِنْسِ وَ الطَّيْرِ»[10] و قضيّؤ كلام نمله[11] و قضيّؤ هدهد[12] كه تمام در سورؤ
نمل است. پس از اين مى‏گوييم نجوم و اشجار و ساير موجودات، سجده مى‏كنند للّه‏
و تسبيح مى‏كنند، فقط جماعتى از جنّ و انس مشرك شدند و براى غير خدا سجده
مى‏كنند.
*    *    *
 

[1] .  ترجمه ديگر: خورشيد و ماه بر حسابى روان‏اند5 و بوته و درخت چهره‏سايانند6.
 
[2] .  همان‏طور كه قبلاً نيز اشاره شد ماه يا همان قمر در مدت 28 روز به دور زمين مى‏چرخد و نه به
دور خورشيد.
 
[3] .  به تعبير ديگر: يك دهم ثانيه.
 
[4] .  ر.ك: تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص303؛ تفسير تسترى: ص131 و تلخيص البيان: ص320.
 
[5] .  ر.ك: تفسير مجاهد: ج2، ص639؛ تفسير سمرقندى: ج3، ص358 و تفسير ثعلبى: ج9، ص178.
 
[6] .  و هيچ چيز نيست مگر اينكه در حال ستايش، تسبيح او مى‏گويد، ولى شما تسبيح آن‏ها را در نمى‏يابيد. سوره إسراء: آيه 44.
 
[7] .  آيا ندانسته‏اى كه هر كه و هر چه در آسمان‏ها و زمين است براى خدا تسبيح مى‏گويند، و پرندگان نيز در حالى كه در آسمان پر گشوده‏اند تسبيح او مى‏گويند؟ سوره نور: آيؤ 41.
 
[8] .  و آنچه در آسمان‏ها و آنچه در زمين از جنبندگان و فرشتگان است، براى خدا سجده مى‏كنند. سوره نحل: آيؤ 49.
 
[9] .  ما زبان پرندگان را تعليم يافته‏ايم. سوره نمل: آيه 16.
 
[10] .  و براى سليمان سپاهيانش از جنّ و انس و پرندگان جمع‏آورى شدند. همان، آيه 17.
 
[11] .  ر.ك: همين تفسير: ج15، ص318 ذيل تفسير آيه 18 سوره نمل.
 
[12] .  ر.ك: همان، ذيل تفسير آيه 20 سوره نمل.

نوشتن دیدگاه