1     «الرَّحْمنُ»
2     «عَلَّمَ الْقُرْآنَ»
3     «خَلَقَ الاْءِنْسانَ»
4     «عَلَّمَهُ الْبَيانَ»

ترجمه:[1]
تفسير:
[معناى رحمن و تفاوت آن با رحيم]
گفتند: آيؤ مستقله است و خبر مبتداى محذوف است كه اللّه‏ هو «الرَّحْمنُ»[2]
و رحمن از اسامى مختصه به ذات مقدّس اوست، اطلاق بر غير نمى‏شود، به خلاف
رحيم كه بر غير هم اطلاق مى‏شود، زيرا رحمان دلالت بر سعؤ رحمت مى‏كند كه فرو
گرفته «كلّ شىء» را، چنانچه مى‏فرمايد: «وَ رَحْمَتِى وَسِعَتْ كُلَّ شَىْ‏ءٍ»[3]، «رَبَّنا وَسِعْتَ
كُلَّ شَىْ‏ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً»[4] و ما در مجلد اول در سورؤ حمد در تفسير بسمله مفصلاً بيان

كرده‏ايم[5]. قرآن نصوصى[6] دارد كه واجب الاتباع است و ظواهرى دارد كه حجّت
است بعد از فحص از مخصّصات و مقيّدات و قرائن مجاز و متشابهات كه مى‏فرمايد:
«وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ» الى قوله تعالى «وَ ما يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلاَّ اللّه‏ُ وَ الرّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ»[7]،
و بواطنى دارد هفت بطن الى هفتاد بطن[8] كه علم به جميع بواطن احدى ندارد جز
رسول خدا و ائمّؤ اطهار كه مفاد «عَلَّمَ الْقُرْآنَ» علم به جميع قرآن، نص، ظاهر،
محكم، متشابه، بواطن قرآن را شامل مى‏شود، لذا در اخبار تفسير به اميرالمؤنين عليه‏السلام
كردند[9] و اين بيان مصداق است و نيز در اخبار داريم مى‏فرمايد:
«ما يَعْرِفُ القُرآنَ إلاّ مَنْ خُوطِبَ بِهِ»[10].
[«خُلِقَ الاْءِنْسانُ»] اگر مراد نوع انسان باشد مراد از «عَلَّمَهُ الْبَيانَ» بيانِ ما فى
الضمير است كه قوؤ ناطقه باشد كه گفتند: «خُلِقَ الاْءنْسانُ حيوانٌ ناطِقٌ» كه آنچه در دل
دارد مى‏تواند به زبان ظاهر كند و اگر مراد انسان كامل باشد كه شخص شخيص پيغمبر
اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آلهاست، زيرا كفار و مشركين و اهل ضلالت كه به كلى از انسانيت خارج شدند
«أُولئِكَ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»[11]، «إِنْ هُمْ إِلاّ كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»[12] و اما مؤنين وَلَو
مقام انسانيت را دست آوردند، لكن به هر درجه كه باشند باز نقصان دارند. فقط انسان
كامل، معصومين هستند انبيا و ائمؤ اطهار و اوصياى انبيا و اكمل از كلّ وجود مقدّس
ختمى مرتبت است. پس مراد از «عَلَّمَهُ الْبَيانَ» علم ما كان و ما يكون است كه در

دعاى ندبه مى‏خوانى:
«وَ علّمتَهُ عِلْمَ ما كانَ وَما يَكُونُ إلى انقضاءِ خَلقِكَ»[13].
و از خود آن حضرت است فرمود:
«ما مِن شَيْءٍ يُقرّبَكُم إلى الْجَنّةِ وَ يُبَعِّدَكُم عَنِ النَّارِ إلاّ فَقَد أمَرتُكُم بِهِ وَ ما مِنْ شَيْءٍ
يُبَعِّدَكُمْ عَنِ الْجَنَّةِ ويُقَرِّبَكُم إلى النَّارِ إلاّ فَقَد نَهَيتُكُم عَنْهُ»[14].

[1] .  خداى رحمان1 قرآن را ياد داد2 انسان را آفريد3 به او بيان آموخت4.
 
[2] .  تفسير التبيان: ج9، ص462 و مجمع البيان: ج9، ص299.
 
[3] .  و رحمتم همه چيز را فرا گرفته است. سوره اعراف: آيؤ 156.
 
[4] .  پروردگارا، رحمت و دانش تو بر هر چيز احاطه دارد. سوره غافرمؤن: آيؤ 7.
 
[5] .  ر.ك: همين تفسير: ج1، ص195.
 
[6] .  نصوصجمع نص: متون.
 
[7] .  و پاره‏اى ديگر متشابهاتند [كه تأويل پذيرند]... و با آنكه تأويلش را جز خدا و ريشه‏داران در دانش كسى نمى‏داند. سوره آل عمران: آيؤ 7.
 
[8] .  ر.ك: همين تفسير: ج1، ص100، ضمن گفتار سوم.
 
[9] .  ر.ك: بصائر الدرجات: ص525؛ تفسير قمى: ج2، ص321؛ مختصر بصائر الدرجات: ص57
و تفسير البرهان: ج7، ص383، ح2 ـ 5.
 
[10] .   كسى قرآن را نمى‏ شناسد، مگر مخاطباصلى آن. كافى: ج8، ص312، ح485؛ وسائل الشيعة:
ج27، ص185، ح25؛ بحار الأنوار: ج46، ص350، ضمن ح2(با اندكى تفاوت) و مستدرك الوسائل: ج17، ص335.
 
[11] .  آنان همانند چهارپايان، بلكه گمراه‏ترند. سوره اعراف: آيؤ 179.
 
[12] .  آنان جز مانند ستوران نيستند، بلكه گمراه‏ترند. سوره فرقان: آيؤ 44.
 
[13] .  و علم گذشته و آينده تا انقضاى خلقت را به او آموختى . المزار «مشهدى»: ص575؛ اقبال
الأعمال: ج1، ص506؛ بحار الأنوار: ج19، ص105 و هدية الزائرين وبهجه الناظرين: باب 13، دعاى ندبه، ص641. در اين منابع به جاى « وَعَلّمتَهُ »، « وَأوْدَعْتَهُ ؛ به او به وديعت سپردى » آمده است.
 
[14] .  هيچ چيزى نيست كه شما را به بهشت نزديك و از آتش جهنم دور كند، مگر اينكه شما را به آن
امر كرده ‏ام و هيچ چيزى نيست كه شما را از بهشت دور و به آتش جهنم نزديك كند، مگر اينكه شما را از آن نهى كرده‏ام. كافى: ج2، ص74، ح2؛ وسائل الشيعة: ج17، ص45، ح2 و بحار الأنوار: ج67، ص96، ح3.

نوشتن دیدگاه