50     «وَ ما أَمْرُنا إِلاّ واحِدَةٌ كَلَمْحٍ بِالْبَصَرِ»

ترجمه:
50. و نيست امر ما مگر يك امر، احتياج به تكرار ندارد و تحقق پيدا مى‏كند مثل
يك چشم به هم زدن[1].[2]
 
تفسير:
[گفتارى درباره كيفيّت افعال الهى]

گفتيم: افعال الهى احتياج به مقدّمات از تصوّر و تصديق و عزم و جزم و حركت
عضلات ندارد، به مجرّد اراده ايجاد مى‏فرمايد و گفتيم: اراده، علم به صلاح است
و ايجاد كه فعل به معنى مصدرى است، مشيّت است كه به اصطلاح حكما وجود
منبسط مى‏گويند كه «الأشياءُ كلّها تُوجَدُ بالإيجادِ وَ الإيجادُ يوجَدُ بِنَفسِهِ»[3] و همين معنى
را در مشيّت گفتند: «الاشياءُ تُوجَدُ بالْمَشِيّةِ وَ الْمَشِيةُ بِنَفسِها»[4] تعبير به «لمح بصر» هم
از ضيق عبارت است، زيرا «لمح بصر» هم زمانى است و ايجاد حق آنى است و آن
طرف زمان است، لذا مى‏فرمايد: «وَ ما أَمْرُ السّاعَةِ إِلاّ كَلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ»[5].
*    *    *
 

[1] .  ترجمه ديگر: و فرمان ما جز يك بار نيست، آن هم چون چشم به هم زدنى.
 
[2] .  عالم خلق و امر: از آيات قرآن مجيد چنين دريافت شده است كه دو عالم وجود دارد. يكى عالم
امر يعنى عالم غير جسمانى و ديگرى عالم خلق، يعنى عالم جسمانى. در قرآن به اين دو نوع عالم به صورت صريح اشاره نشده، بلكه عالم امر و خلق از برخى آيات قرآن دريافت شده است. به عنوان نمونه در آيه فوق آمده است: «و ما امرنا الاّ واحدة كلمح بالبصر». عالم خلق نيز عالمى است كه خداوند در آيات فراوان فرموده است «خلق اللّه‏...». علامه طباطبايى در توضيح امر در آيه فوق مى‏گويد: امر همان معناى فرمودن است كه مقابلش كلمه نهى است، چيزى كه هست همين فرمودن دو جور است: يكى تشريعى مانند اوامرى كه بزرگتران به كوچكتران مى‏كنند و يكى هم تكوينى كه عبارت است از اراده وجود يافتن چيزى كه خداى تعالى در جاى ديگر درباره‏اش فرموده: «إنما أمره إذا أراد شيئاً ان يقول له كن فيكون». پس امر خدا عبارت است از كلمه كن... امر او واحد است. منظور اين است كه تكرار نمى‏خواهد به اين معنا كه هستى و تحقق چيزى را كه اراده كند هست شدن آن چيز، احتياجى به اينكه بار ديگر و بار ديگر امر را تكرار كند ندارد. بلكه همين كه يك بار كلمه كن را القاء كند، متعلق آن، هست مى‏شود، آن هم به فوريت، مانند نگاه كردن بدون تأنى و درنگ، و معلوم است وقتى به فوريت محقق مى‏شود ديگر احتياجى به تكرار امر نيست... امر خداى تعالى كه همان ايجاد و اراده وجود است، احتياجى به زمان و مكان و حركت ندارد. ر.ك: دانشنامه قرآن، مدخل «عالم خلق و امر».
 
[3] .  همه اشياء با ايجاد يافت مى‏شوند و ايجاد به واسطه ذات خودش يافت مى‏شود.
 
[4] .  تمام اشياء و امور به واسطه مشيت ايجاد مى‏شود و مشيت قائم به نفس خود است. ر.ك: كافى: ج1، ص110، ح4 و التوحيد«صدوق»: ص148. روايت به اين صورت آمده است: «خَلَقَ اللّه‏ُ الْمشيئةَ بِنَفسها. ثمّ خَلَقَ الأشياءَ بالْمشيئَةِ». ر. ك: همين تفسير، ج11، ص151 و239.
 
[5] .  و كار قيامت جز مانند يك چشم بر هم زدن يا نزديك‏تر از آن نيست. سوره نحل: آيه 77.

نوشتن دیدگاه