دستگيرى امام (عليه السلام) يکى از هدفهاى مهم دولت بود. چه، آنان ميدانستند که نتيجه وجود امام، تهديد سلامت حکومت آنان است. از اينجا بود که ديوانه وار ميکوشيدند تا دولت خود را از خطر وى (عليه السلام) نگاه دارند. حملات گسترده اى براى دستگيرى امام به عمل مى آوردند. دولت براى دستگيرى امام سه حمله فاشيستى انجام داد.
حمله به خانه ايشان وفرمان به تفتيش دقيق خانه او، سياستى که همه حکام به کار مى بردند ودولتيان از آن پيروى ميکردند، تجسس پيوسته واحتياط فوق العاده از طرف ماموران براى کشف مکان پنهانى امام (عليه السلام) ودستگيرى وى بود. اما نوزده سال فعاليت نواب او وکوششهاى تجسسى خستگى ناپذيرحکومت، دستاوردى جديد داشت وآن ثبوت نيابت به نزد آنان وفعاليتهاى مشکوک در دريافت مال به وکالت جهت مصالح امام (عليه السلام) بود. اما همه اين نبود، بلکه رهبرى ونظارت ومراقبت پايگاههاى مردمى نيز وجود داشت واموال را از آن مرکز دريافت ميکردند.
بر پايه اين کشف خطرناک، وقتى (معتضد) زمام خلافت را در دست گرفت، مهمترين وظيفه حکومت خود را اين دانست که بيدرنگ براى دستگيرى امام (عليه السلام) حمله را تجديد کند.
مزدوران دولت وجاسوسان آن، چنين برنامه ريزى کردند که خليفه رااز خانه امام (عليه السلام) واحتمال مخفى شدن وى مطلع سازند ومعتضد سه تن را فرستاد وبه آنان دستور داد که به سامرا روند ودر اين سفر سبکمايه باشند وآنچه ضرورى است با خود بردارند، هر يک بر اسبى سوار شوند واز بردن چيز ديگر خود دارى کنند. شرح وتفصيل محله وخانه اى را براى آنان تشريح کرد وگفت وقتى به آنجا رسيديد بر در، خادمى سياه خواهيد ديد.
شما خانه را بازرسى کنيد وهر کس را که در آن خانه ديدند سرش را از تن جدا کنيد وبراى من آوريد.(1)
معتضد، ماموريت حقيقى آن سه تن را برايشان فاش نکرد. آن سه تن حتى نميدانستند که تنها موظف اند امام (عليه السلام) را دستگير کنند. معتضد براى حفظ حيثيت ودولت خود وبه منظور جلوگيرى از بدنامى واز ترس فاش شدن وانتشار آن خبر که او را بسى زيان بخش بود، مطلب را فاش نساخت.
همانطور که معتضد دستور داده بود، حمله صورت گرفت وماموران به سامرا رفته ودر جستجوى خانه برآمدند. آنرا يافتند وهمه جاى خانه را بازرسى کردند. امام (عليه السلام) آنجا بود اما ماموران متوجه وى نشدند.
امام (عليه السلام) به طور معجزه آسا از دست آنان نجات يافت. تاريخ، اين واقعه را با تفصيل بيشتر براى ما بيان ميدارد.(2)
معتضد پنداشت که اين حمله به سبب قلت تعداد حمله کنندگان وسرى بودن اجراى آن شکست خورده است ازين روى حمله بزرگترى را تدارک ديد.
صاحب بحار الانوار نص روايت را حکايت ميکند: (سربازان بيشتر فرستادند. وقتى وارد خانه شدند از سرداب، بانک تلاوت قرآن به گوش رسيد.
بر در سرداب فراهم آمدند وآنجا را محاصره کردند تا هيچکس نه بر آنجا به درون رود ونه از آنجا بيرون آيد. فرمانده سربازان بر در ايستاد تا همه سربازان به او پيوستند. پس امام (عليه السلام) از در سرداب بيرون آمد واز مقابلشان گذشت.
وقتى از چشم ناپديد شد، فرمانده گفت: پائين برويد. گفتند آيا او نبود که از برابر تو گذشت جواب داد: من کسى را نديدم. پس چرا او را رها کرديد؟
گفتند: ما پنداشتيم که تو او را ديده اى).
از کارهاى طرفه آن سربازان آن بود که بيدرنگ به دستگيرى او اقدام نکردند بلکه بر در سرداب ايستادند واز او محافظت به عمل آوردند.
نظاميان از روبرو شدن با او مى ترسيدند وبه کمک بيشتر نياز داشتند ومى خواستند افراد بيشتر از بغداد به سامره فرا رسند در آن اثنا که مشغول مراقبت بودند، امام (عليه السلام) از يک لحظه، لحظه، مقرون بوقت ووقت شناسى وتدبير شايسته وعنايت حق تعالى استفاده کرد. آن لحظه، لحظه غفلت فرمانده سربازان از کمين گرفتن وتوجه بود، لحظه اى که هنوز فرمان حمله به خانه صادر نشده بود. اگر امام دمى چند تاخير کرده بود. براستى دستگيرشده بود.
پاورقی:
(1) غيبت از طوسى ص 149 وبحار الانوار ج 12 ص 8.
(2) خرايح وجرايح.
