43     «إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ»
44     «طَعامُ الْأَثِيمِ»
45     «كَالْمُهْلِ يَغْلِى فِى الْبُطُونِ»
46     «كَغَلْىِ الْحَمِيمِ»

ترجمه:
43. به درستى كه درخت زقوم. 44. طعام گنه كار است. 45. مثل مس آب كرده
مى‏جوشد در شكم‏ها. 46. مثل جوشش آب جوش.
 
تفسير:
«إِنَّ شَجَرَةَ الزَّقُّومِ» خداوند توصيف مى‏فرمايد شجرؤ زقوم را: «إِنَّها شَجَرَةٌ تَخْرُجُ
فِى أَصْلِ الْجَحِيمِ * طَلْعُها كَأَنَّهُ رُؤسُ الشَّياطِينِ * فَإِنَّهُمْ لاَكِلُونَ مِنْها فَمالِؤنَ مِنْهَا الْبُطُونَ»[1]
شرحش در محلش گذشت[2].
 
اشكال:
آتش جهنم كه آن قدر سوزنده است، چرا اين درخت را نمى‏سوزاند؟
 
جواب
آتش جهنم وَلَو سوزنده است، لكن مأمور به امر الهى است بسيار چيزهايى در
جهنم هستند و نمى‏سوزند؛ مثل، اَغلال و سَلاسل و حَيّات و عقارب[3] و ملائكه
عذاب، بلكه اهل عذاب كه مى‏سوزند به تفاوت دركات آن‏ها، و كفريات و ظلم‏ها و
معاصى مى‏سوزند يكى را يك درجه مى‏سوزاند يكى را هزار درجه حتى گفته‏اند: مثل
انوشيروان و حاتم براى كفرشان در جهنم مى‏روند و براى عدالت و سخاوت كه داشتند
نمى‏سوزند[4].
 
[خوراك دوزخيان]
و ريشؤ اين درخت در قعر جهنم است ولى شاخ و برگ و ميوؤ او در تمام طبقات
جهنم است و بسيار كَريه‏المنظر است و متعفن و تلخ، لكن از شدت جوع و گرسنگى كه
گفتند: اشد از سوزش آتش است. اهل جهنم مى‏گيرند با اينكه [= خار] شوك و تيغ
بسيار دارد و به سختى فرو مى‏دهند[5]، و ديگر از طعام اهل جهنم غِسلين است كه
مى‏فرمايد: «وَ لا طَعامٌ إِلاّ مِنْ غِسْلِينٍ»[6]. و گفته‏اند: «غُساله» مدفوعات اهل جهنم و
چرك و خون خارج از بدن‏هاى آن‏هاست[7].
«طَعامُ الْأَثِيمِ» «اِثم» معصيت و نافرمانى است، و اثيم گنه كار است و مراد در
اينجا كافر و مشرك و ضالّ است كه غير مؤن باشد، هر كه هست.
«كَالْمُهْلِ» «مُهل» فلز گداخته است. مثل، مس و طلا و نقره و قلع و آهن و ساير
فلزات. «يَغْلِى فِى الْبُطُونِ» از آن حرارتى كه در داخل اهل جهنم هست، آب
مى‏شود و به جوش مى‏آيد «كَغَلْىِ الْحَمِيمِ» «حميم» آب جوشيده است در حالى كه
مى‏جوشد و مكرر گفته‏ايم همين نحو كه نِعَم بهشتى طرف نسبت با نِعَمِ دنيوى نيست،
همين نحو عذاب جهنم هم طرف نسبت با اين عذاب‏هاى دنيوى نيست و اين تشبيهات
براى تقريب به ذهن است.

[1] .  سوره صافات: آيات 64 - 66. ترجمه آن در همين تفسير: ج18، ص260 .
 
[2] .  ر.ك: همين تفسير: ج18، ذيل تفسير آيات 64 تا 66 سوره صافات.
 
[3] .  اَغلال: طوق‏ه اى آهنى. سلاسل: زنجيرهاى آهن. حَيّات: مارها. عقارب: عقرب‏ها.
 
[4] .  ر.ك: فقه الرضا: ص362؛ الاختصاص: ص253؛ الفضائل«شاذان بن جبرئيل»: ص71 و
بحارالأنوار: ج68، ص354، ضمن ح16.
 
[5] .  ر.ك: تفسير سمعانى: ج5، ص353.
 
[6] .  و خوراكى جز چركابه ندارد. سوره حاقة: آيؤ 36.
 
[7] .  تفسير مقاتل بن سليمان: ج3، ص395؛ تفسير ثعلبى: ج10، ص32 و تفسير التبيان: ج10، ص106.

نوشتن دیدگاه