وَاقْصِدْ فِى مَشْيِکَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ إِنَّ أَنْكَرَ الاَْصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ)
 
ترجمه :
19. و ميانه‌روى كن در مشى خود و سبك كن صداى خود را به درستى كه بدترين صداها هرآينه صداى خر است[1] .
 
تفسير :
]ضرورت رعايت ميانه‌روى در تمام امور[
(وَاقْصِدْ فِى مَشْيِکَ) در كليه امور، مطلوب حد وسط است. در راه رفتن نه تند وبا عجله باشد ونه سست وآهسته ]بلكه[ به نحو متعارف؛ در معاشرت نه زياد گرم بگيرد وبا هر كس وناكس معاشرت كند ونه عزلت وكناره‌گيرى كند؛ در صحبت نه پر حرفى كند ونه ساكت بنشيند؛ در بذل نه اسراف ونه تقتير[2] ؛ در عبادت نه آنكه به كلى از خلق دور شود ودر بيابان وكوه ومغاره[3]  مشغول
ذكر شود ونه در وظايف شرعيه كوتاهى كند؛ در اخلاق، اخلاق حميده حد وسط بين افراط وتفريط است، لذا اخلاق رذيله دو برابر اخلاق حميده است.
(وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ) داد وفرياد ودرشت صحبت نكند واين قدر هم آهسته نباشد كه ]صدايش[ جوهر نداشته باشد وطرف نشنود ودرك نكند. (إِنَّ أَنْكَرَ الاَْصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ) در ميان حيوانات هيچ صوتى بدتر از صوت حمار نيست، حتى صوت سگ وگاو[4] .
         
]پندِ فرزانه لقمان به فرزندش[
و يكى از مواعظ لقمان كه مختصر ومفيد است به فرزندش كه شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه نقل فرموده :
«قَالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ: يا بُنَيَّ، إِنَّ الدُنْيا بَحْرٌ عَميقٌ، وَقَدْ هَلَکَ فيها عَالَمٌ كَثيرٌ، فَاجْعَلْ سَفينَتَکَ فيها الاِْيمانَ بِاللهِ، وَاجْعَل شِرَاعَها التَوكُّلَ عَلَى اللهِ، واجْعَلْ زادَکَ فِيها تَقْوَى اللهِ فإنْ نَجَوْتَ فَبِرَحْمَةِ اللهِ، وإنْ هَلَكْتَ فَبِذُنُوبِکَ»[5] .
     دنيا را تشبيه كرده به درياى عميقى كه بايد از روى او گذشت تا به سعادت آخرت نايل شود واز غرق نجات يابد. البته احتياج به كشتى دارد وكشتى نجات، ايمان است. كسانى كه ايمان ندارند در اين دريا غرق مى‌شوند وخلق كثير در اين دنيا ودريا هلاك شده‌اند، مشركين، كفار، معاندين، ضالّين، مبدعين[6] ، منكرينِ ضرورياتِ دين ومذهب، واين كشتى ايمان، شِراع[7] مى‌خواهد وشِراع آن، توكل است. والبته براى اين سفر دور ودراز آخرت احتياج به زاد وتوشه دارد وزاد وتوشه آخرت تقواى از معاصى ومحرمات است. پس اگر خداوند ]تو را[ حفظ فرمود وبا ايمان وتقوا وتوكل گذشتى، اين رحمت وتفضل وتوفيق الهى است واگر به هلاكت افتادى، به واسطه گناهان توست.
*    *    *

[1] .  ترجمه ديگر: ودر راه رفتنِ خود ميانه‌رو باش، وصدايت را آهسته ساز، كه بدترينآوازها بانگ خران است.
[2] .  تَقْتير : سخت‌گيرى كردن به ويژه در خرج كردن وخرجى دادن.
[3] .  مَغَارَة : غار، شكاف كوه.
[4] .  صوت الحمير: به معناى آواز درازگوشان است. اين لفظ در قرآن ، فقط در همين آيه آمدهاست. حمير جمع حمار به معناى درازگوش (= خر، الاغ) است. قتاده مى‌گويد: بانگ حماراولش زفير وآخرش شهيق است. از زيد بن على  7 روايت شده كه منظور صداىانسان‌هايى است كه شبيه خرانند يعنى افراد فرومايه، چنانكه خداوند آنان را به چهارپايانتشبيه كرده است. از امام صادق  7 نيز روايت شده است كه مراد عطسه زدن بسيار باصداست. در برخى روايات ديگر آن را سخنى كه با صداى بلند وزشت ادا مى‌شود كهسخن با آواز بلند جايز نباشد جز در مورد تبليغ وارشاد وديگر قرائت قرآن. در برخىروايات آمده است كه خداوند سه بانگ را ناخوش مى‌دارد، يكى بانگ خر، ديگر بانگسگ وآواز مويه‌گر. ر. ك: دانشنامه قرآن: ج2، ص1383، مدخل «صوت الحمير».
[5] .  لقمان به پسرش فرمود: اى فرزندم، دنيا دريايى است عميق كه بسيارى از افراد عالم درآن هلاك شدند. پس وسيله عبورت از آن را ايمان به خدا قرار ده. بادبان آن را توكل برخدا وزاد وتوشه خويش در آن را تقواى الهى قرار بده . اگر نجات پيدا كردى به واسطهرحمت الهى است واگر هلاك شدى به خاطر گناهانت مى‌باشد. من لا يحضره الفقيه: ج2،ص282، ح2457؛ ر. ك: كافى: ج1، ص16؛ وسائل الشيعة: ج15، ص207، ضمن ح 6وبحارالأنوار: ج8، ص136.
[6] .  مُبدِعين : ابداع كنندگان، در اينجا به معنى بدعت‌گذاران در دين است.
[7] .  شِرَاع : بادبان كشتى.

نوشتن دیدگاه