(وَوَصَّيْنَا الاِْنْسانَ بِوالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ وَفِصالُهُ فِى عامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِى وَلِوالِدَيْکَ إِلَىَّ الْمَصِيرُ)
 
ترجمه :
14. و سفارش كرديم انسان را به پدر و مادر خود، حمل برداشت او را مادرش به شدت بر شدت و سختى روى سختى و از شير بازداشتن او در دو سالگى اينكه شكر من كه خداى تو هستم به جا آور و شكرگزار والدين خود هم باش، به سوى من است بازگشت[1] .
 
 
تفسير :
]تأكيد قرآن وائمّه  : در مورد حقوق والدين[
آيات واخبار در فضيلت برّ واحسان به پدر ومادر ودر حرمت وعقوبت عقوق آن‌ها بسيار است، مثل قوله تعالى: (وَإِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِى إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللهَ وَبِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَذِى الْقُرْبى)[2]  الآيه وقوله تعالى: (وَاعْبُدُوا اللهَ وَلا  تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَبِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَبِذِى الْقُرْبى) الآيه[3]  وقوله تعالى: (قُلْ تَعالَوْا  أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَبِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً)[4]  الآيه ودر حق  يحيى مى‌فرمايد: (وَبَرًّا بِوالِدَتِى وَلَمْ يَجْعَلْنِى جَبّاراً شَقِيًّا)[5]  وغير اين‌ها از آيات مثل همين آيه.
و اما اخبار، در جامع السعادات از پيغمبر 9 روايت كرده فرمود :
«مَنْ أصْبَحَ مَرْضِيّاً لاَِبَوَيْهِ أصْبَحَ لَهُ بابانِ مَفتُوحانِ إلَى الجَنَّةِ»[6] .
  و فرمود :
«إنْ أمَرَاکَ أنْ تَخْرُجَ مِنْ أهْلِکَ ومالِکَ فَافْعَلْ»[7] .
  و فرمود :
«أفْضَلُ الاَْعْمالِ الصَلاةُ لِوَقتِها وَبِرِّ الوَالِدَيْنِ وَالجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللهِ»[8] .
  و غير اين‌ها، حتى گفتند ]ثواب آن[ غير محصوره است. واما حرمت عقوق، آن هم آيات واخبار بسيار داريم مثل قوله تعالى: (فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَلا تَنْهَرْهُما)[9]  ودر حديث است كه بوى بهشت تا پانصد سال ودر حديث ديگر تا هزار سال مى‌آيد: «وَلاَ يَجِدُهَا العَاقُّ لِوالِدَيْهِ»[10] .
  و در حديث ديگر :
«يُفْتَحُ لهُ بَابَانِ إلَى النَارِ»[11] .
 و از حضرت صادق  علیه السلام است :
«مَنْ نَظَرَ إلى أبَوَيْهِ نَظَرَ ماقِتٍ وَهُمَا ظالِمَانِ لَهُ لَمْ يَقْبَلِ اللهُ لَهُ صَلاَةً»[12] .
 و در حديث قدسى است :
«بِعِزّتِي وَجَلاَلِي وارْتِفَاعِ مَكَانِي لَوْ أنَّ العَاقَّ لِوَالِدَيْهِ يَعْمَلُ بأَعْمَالِ الاَْنْبِياءِ جَمِيعاً لَمْ أقبَلْها مِنْهُ»[13] .
 و از حضرت رسالت است فرمود :
«كُلُّ المُسْلِمينَ يَرَونِي يَوْمَ القِيامَةِ إلّا عاقُّ الوَالِدَيْنِ، وَشارِبُ الخَمْرِ، وَمَنْ سَمِعَ اسْمِي وَلَمْ يُصَلِّ عَلَيّ»[14] .
 و غير اين‌ها از اخبار.
(وَوَصَّيْنَا الاِْنْسانَ) وصيت الهى، فرمان وامر ودستور است.
(بِوالِدَيْهِ) يعنى مراعات حقوق آن‌ها را بنمايد.
(حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلى وَهْنٍ) از ابتداى انعقاد نطفه تا حين ولادت روزبه روز در مدت حمل، زحمت روى زحمت، شدت روى شدت وبه علت خستگى ]و[ درد، ملالت زياد مى‌شود، لذا در اخبار بِرّ به مادر را بيشتر تأكيد كردند تا پدر.
(وَفِصالُهُ فِى عامَيْنِ) كه مدت رضاع[15]  باشد تا از شير بازداشته شود، چنانچه مى‌فرمايد: (وَالْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ)[16]  ومى‌فرمايد: (وَوَصَّيْنَا الاِْنْسانَ بِوالِدَيْهِ إِحْساناً حَمَلَتْهُ أُمُّهُ كُرْهاً  وَوَضَعَتْهُ كُرْهاً وَحَمْلُهُ وَفِصالُهُ ثَلاثُونَ شَهْراً)[17] .
 (وَفِصالُهُ فِى عامَيْنِ) مدت اكثر رضاع دو سال واقل آن بيست ويك ماه واقل مدت حمل[18]  شش ماه واكثر يك سال ومتعارف نه ماه ]است[.
(أَنِ اشْكُرْ لِى) شكر نعم الهى كه (إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللهِ لا تُحْصُوها)[19]  به  حكم عقل وشرع، اوجب الواجبات است.
(وَلِوالِدَيْکَ) چون تربيت تو را كردند تا به حد بلوغ رسيدى. ودر اخبار سه دسته آباء فرمودند :
«أَبٌ يُولِدُکَ، وَأَبٌ يُزَوِّجُکَ، وَأَبٌ يُعَلِّمُکَ»[20] .
 و در اخبار بسيار داريم به مضامين مختلف كه پيغمبر واميرالمومنين دو پدر اين امت هستند[21] ، زيرا مربىِ روح وواسطه كليه فيوضات هستند.
 (إِلَىَّ الْمَصِيرُ) بازگشت تمام ]انسان‌ها[ در قيامت به سوى اوست وهر كه را به جزاى خود مى‌رساند.

[1] .  ترجمه ديگر: وانسان را درباره پدر ومادرش سفارش كرديم. مادرش به او باردار شد،سستى بر روى سستى. واز شير بازگرفتنش در دو سال است. آرى، به او سفارش كرديم كهشكرگزار من وپدر ومادرت باش كه بازگشت همه به سوى من است.
[2] .  وچون از فرزندان اسرائيل پيمان محكم گرفتيم كه جز خدا را نپرستيد، وبه پدر ومادر،وخويشان احسان كنيد. سوره بقره:  آيه 83.
[3] .  وخدا را بپرستيد، وچيزى را با او شريك مگردانيد، وبه پدر ومادر احسان كنيد،ودرباره خويشاوندان نيكى كنيد. سوره نساء: آيه 36.
[4] .  بگو: بياييد تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده براى شما بخوانم: چيزى را با اوشريك قرار مدهيد، وبه پدر ومادر احسان كنيد. سوره انعام: آيه 151.
[5] .  ومرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده وزورگو ونافرمانم نگردانيده است. سوره مريم :آيه 32.
[6] .  هر كس پدر ومادرش از او راضى باشند، دو در به سوى بهشت بر روى او باز مى‌شود.ر.ك: جامع السعادات: ج2، ص55؛ تفسير ابن زمنين: ج3، ص18 ومستدرک الوسائل: ج15،ص175، ح6.
[7] .  اگر پدر ومادرت امر كردند كه از اهل ومالت خارج وجدا شوى (هجرت كنى) پساطاعت كن وامر آن‌ها را انجام ده. جامع السعادات: ج2، ص203؛ كافى: ج2، ص158، ح2؛وسائل الشيعة: ج21، ص489، ح4.
[8] .  برترين اعمال نماز اول وقت مى‌باشد وسپس نيكى به پدر ومادر وجهاد در راه خدا.الخصال: باب 3، ص191،باب 3، ح213؛ وسائل الشيعة: ج4،ص113، ح17 وبحارالأنوار :ج71، ص85، ح5.
[9] .  كمترين اهانتى به آن‌ها روا مدار. وبر آن‌ها فرياد مزن. سوره إسراء: آيه 24.
[10] .  بوى بهشت نمى‌رسد به مشام كسى كه پدر ومادرش او را عاق كرده باشند. كافى: ج2،ص348، ح3؛ وسائل الشيعة: ج21، ص501، ح3 وبحارالأنوار: ج7، ص224، ح142 (بااندكى تفاوت).
[11] .  براى او دو در به سوى آتش باز مى‌شود. تفسير الثعلبى: ج6، ص94 وتفسير ابن زمنين :ج3، ص18 (با اندكى تفاوت).
[12] .  هر كس با ديده خشم وغضب به پدر ومادرش كه به وى ستم كرده‌اند، نگاه كند، خداوندنماز او را قبول نمى‌فرمايد. كافى: ج2، ص349، ح5؛ وسائل الشيعة: ج21، ص501، ح5؛؛بحارالأنوار: ج71، ص61، ح26 ومستدرک الوسائل: ج15، ص195، ح31.
[13] .  به عزت وجلالم وعلو شأنم سوگند اگر كسى عاق والدين شده باشد وبه اندازه عمل همهانبياء اعمال نيك انجام دهد، از او قبول نخواهم كرد. جامع السعادات: ج2، ص202.
[14] .  همه مسلمانان مرا روز قيامت خواهند ديد مگر كسى كه عاق والدين شده باشد وشاربخمر وكسى كه نام مرا بشنود وبر من صلوات نفرستد. همان.
[15] .  رِضاع : شير خوردن كودك از پستان مادر.
[16] .   ومادران بايد فرزندان خود را دو سال تمام شير دهند، اين حكم براى كسى است كهبخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند. سوره بقره: آيه 233.
[17] .  وانسان را نسبت به پدر ومادرش به احسان سفارش كرديم. مادرش با تحمل رنج، به اوباردار شد وبا تحمل رنج، او را به دنيا آورد. وبار برداشتن واز شير گرفتن او سى ماه است.سوره احقاف: آيه 15.
[18] .  حَمل : باردارى.
[19] .  اگر بخواهيد نعمت‌هاى خدا را شماره كنيد، نمى‌توانيد آن را به شمار درآوريد. سورهابراهيم: آيه 34 ونحل: آيه 18.
[20] .  پدرى كه تو را مى‌زايد وپدرى كه همسرت مى‌دهد وپدرى كه آموزشت مى‌دهد، تفسيرابن عربى: ج1، ص125 وتفسير الآلوسى: ج15، ص382.
[21] .  من وعلى پدران اين امت هستيم . امالى صدوق: ص411، ضمن ح533 وص755،ضمن ح1015؛ مناقب آل ابى طالب: ج3، ص126 وبحارالأنوار: ج23، ص128، ضمنح59 وج39، ص93، ح3. 

نوشتن دیدگاه