بَابُ الْعَصَبِيَّةِ
شرح :
مراد به عصبيت و تعصب مذموم كه در اين باب مفاسدش ذكر مى شود آن است كه : حمايت و طرفدارى از فاميل و دوست رفيق شود، در راه ستم يا عقيده باطل ، و همچنين طرفدارى كردن از مذاهب باطله پدران و دفاع از جهل و گمراهى و پايدارى بر عقيده اى كه انسان داشته و فهميده باطل است تعصب مذموم است . و نزديك به معنى تعصب است حميت وانقة كه خدای تعالى فرمايد: اذ جعل فى قنوبهم الحمية ، حمية الجاهلية و اما تعصب در راه حق و طرفدارى از عقايد صحيحه و حمايت أهل حق چه خويش باشد و چه بيگانه محمود و پسنديده و گاهى واجب و لازم است .

1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ دَاوُدَ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَعَصَّبَ أَوْ تُعُصِّبَ لَهُ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَةَ الْإِيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :1
1- امام صادق (ع) فرمود: كسى كه تعصب برد يا برايش تعصب برند (در صورتی كه به آن تعصب راضى باشد) رشته ايمان را از گردن خويش باز كرده است .

2- عَلِىُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ دُرُسْتَ بْنِ أَبِى مَنْصُورٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ تَعَصَّبَ أَوْ تُعُصِّبَ لَهُ فَقَدْ خَلَعَ رِبْقَ الْإِيمَانِ مِنْ عُنُقِهِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :2
2- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: (مانند روايت اول).

3- عَلِىُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِىِّ عَنِ السَّكُونِىِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ كَانَ فِى قَلْبِهِ حَبَّةٌ مِنْ خَرْدَلٍ مِنْ عَصَبِيَّةٍ بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مَعَ أَعْرَابِ الْجَاهِلِيَّةِ
اصول كافى ج : 3 ص : 419 رواية :3
3- رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كه در دلش به اندازه دانه خردلى عصبيت باشد خدا او را روز قيامت با اعراب جاهليت مبعوث كند.

4- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ خَضِرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ تَعَصَّبَ عَصَبَهُ اللَّهُ بِعِصَابَةٍ مِنْ نَارٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :4
4- امام صادق (ع) فرمود: هر كه تعصب كند خدا دستمال و سربندى از آتش به سر او بندد.

5- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ عَامِرِ بْنِ السِّمْطِ عَنْ حَبِيبِ بْنِ أَبِى ثَابِتٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ع قَالَ لَمْ يُدْخِلِ الْجَنَّةَ حَمِيَّةٌ غَيْرُ حَمِيَّةِ حَمْزَةَ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ ذَلِكَ حِينَ أَسْلَمَ غَضَباً لِلنَّبِيِّ ص فِي حَدِيثِ السَّلَى الَّذِي أُلْقِيَ عَلَى النَّبِيِّ ص ‍
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :5
5- على بن الحسين عليهما السلام فرمود: هيچ حميتى به بهشت نرود، مگر حميت حمزة بن عبدالمطلب زمانی كه براى حمايت پيغمبر صلى الله عليه و آله خشم كرد و مسلمان شد، در داستان شكمبه اى كه بر سر پيغمبر صلى الله عليه و آله انداختند.
شرح :
داستان شكمبه در روايت 1213 ج 2 ص 340 ذكر شد. و اما داستان اسلام آوردن جناب حمزه را مختلف نوشته اند، آن چه از اين حديث شريف پيداست همان داستان شكمبه انداختن ابوجهل روى سر پيغمبر صلى الله عليه و آله بوده است كه در ابتدا تعصب حمزه را برانگيخت و با وجود آن كه مسلمان نبود به حمايت برادرزاده خود (حضرت محمد صلى الله عليه و آله) برخاست ، ولى چنان كه مورخين ذكر نموده اند حمزه در آن جا به ابوجهل گفت : اكنون كه تو برادر زاده ام را دشنام مى دهى من هم دين و عقيده او را دارم ، اگر مى توانى مرا برگردان ، ولى چون به خانه برگشت مردد شد و گفت : خدايا! اگر دين او درست است ، قلب مرا آشنا كن و گرنه مرا از اين گرفتارى (حمايت بی جا) نجات ده ، و شب را با كمال ناراحتى به سر برد و چون صبح شد، نزد پيغمبر صلى الله عليه و آله رفت و گفت : پسر برادر! براى من پيش آمدى كرده كه راه چاره آن را نمی دانم ، آيا دين تو هدايت است و صواب يا گمراهى و خطا، پيغمبر صلى الله عليه و آله به او متوجه شد و او را موعظه كرد و بشارت داد و انذار فرمود: تا خدا ايمان را از بركت فرمايشات آن حضرت در دل او افكند، حمزه گفت : شهادت دهم كه تو صادقى ، دينت را اظهار كن كه من ياور تو هستم .

6- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانُوا يَحْسَبُونَ أَنَّ إِبْلِيسَ مِنْهُمْ وَ كَانَ فِى عِلْمِ اللَّهِ أَنَّهُ لَيْسَ مِنْهُمْ فَاسْتَخْرَجَ مَا فِى نَفْسِهِ بِالْحَمِيَّةِ وَ الْغَضَبِ فَقَالَ خَلَقْتَنِى مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ
اصول كافى ج : 3 ص : 420 رواية :6
6- امام صادق (ع) فرمود : ملائكه مى پنداشتند شيطان از آن ها است ولى در علم خدا از آن ها نبود تا به سبب حميت و تعصب باطن خود را اظهار كرد و گفت : (مرا از آتش (روشن) آفريده اى و او را از خاك (تيره) خلق كرده اى).
شرح :
ملائكه مى پنداشتند شيطان هم مانند آن ها مقدس و مطيع خداست و هرگز گناه و نافرمانى نمی كند ولى تنها حميت و خودخواهى او موجب شد كه نهان پليد خود را آشكار كرد و به آدم عليه السلام سجده نكرد پس از حميت و تعصب بپرهيزيد.

7- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقَاسَانِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ الْمِنْقَرِيِّ عَنْ عَبْدِ الرَّزَّاقِ عَنْ مَعْمَرٍ عَنِ الزُّهْرِيِّ قَالَ سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ ع عَنِ الْعَصَبِيَّةِ فَقَالَ الْعَصَبِيَّةُ الَّتِى يَأْثَمُ عَلَيْهَا صَاحِبُهَا أَنْ يَرَى الرَّجُلُ شِرَارَ قَوْمِهِ خَيْراً مِنْ خِيَارِ قَوْمٍ آخَرِينَ وَ لَيْسَ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ أَنْ يُحِبُّ الرَّجُلُ قَوْمَهُ وَ لَكِنْ مِنَ الْعَصَبِيَّةِ أَنْ يُعِينَ قَوْمَهُ عَلَى الظُّلْمِ
اصول كافى ج : 3 ص : 421 رواية :7
7- از على بن الحسين عليهماالسلام راجع به عصبيت پرسيدند، فرمود: عصبيتى كه صاحبش به سبب آن گنهكار است اين است كه كسى به آن قوم خود را از نيكان قوم ديگر بهتر داند، ولى دوست داشتن كسى قوم خود را عصبيت نيست ، بلكه كمك كسى قوم خويش را بر ستم از جمله عصبيت است.

نوشتن دیدگاه