نام مبارك امام پنجم محمد بود.

لقب آن حضرت باقر یا باقرالعلوم است, بدین جهت كه : دریاى دانش را شكافت و اسرار علوم را آشكارساخت.

القاب دیگرى مانند شاكر و صابر و هادى نیز براى آن حضرت ذكر كرده اند كه هریك بازگوینده صفتى از صفات آن امام بزرگوار بوده است.

كنیه امام ابوجعفر بود.

او نخستین مولودى است كه در خاندان علویان از التقاى دو بحر امامت (نسل حسن بن على و حسین بن على علیهما السلام) تولد یافت.

پدر: على بن الحسین، زین العابدین (علیه السلام).

مادر: ام عبد الله، فاطمه، دختر امام حسن مجتبى (علیه السلام).

در روز و ماه ولادت آن حضرت نیز نقل هاى مختلفى یاد شده است:
الف ـ سوم صفر 57 هجرى.
ب ـ پنجم صفر 57 هجرى.
ج ـ جمعه اول رجب 57 هجرى.
د ـ دوشنبه یا سه شنبه اول رجب 57 هجرى.

بیشتر محققان با ترجیح نظریه نخست، یعنى سوم صفر آن را پذیرفته‏اند.

امام باقر (ع) داراى خصال ستوده و مؤدب به آداب اسلامى بود. سیرت و صورتش ستوده بود. پیوسته لباس تمیز و نومی پوشید. در كمال وقار و شكوه حركت می فرمود. در صدقات و بخشش و آداب اسلامى مانند دستگیرى از نیازمندان و تشییع جنازه مؤمنین وعیادت از بیماران و رعایت ادب و آداب و سنن دینى , كمال مواظبت را داشت.

" باقر " از مشهورترین القاب آن حضرت به شمار مى‏آید و بیشتر منابع بدان تصریح كرده‏اند. در بیان فلسفه تعیین این لقب براى وى، آمده است:

ـ شكافنده معضلات علم و گشاینده پیچیدگی هاى دانش بود.

ـ به دلیل گستردگى معارف و اطلاعاتى كه در اختیار داشت، باقر نامیده شد.

ـ بدان جهت كه در نتیجه سجده‏هاى بسیار، پیشانیش فراخ گشته بود.

ـ احكام را از متن قوانین كلى، استنباط و استخراج مى‏كرد.

دوران امامت امام محمد باقر (علیه السلام) از سال 95 هجرى كه سال درگذشت امام زین العابدین (علیه السلام) است آغاز شد و تا سال 114 هجری، یعنى مدت 19 سال و چند ماه ادامه داشته است.

در دوره امامت امام محمد باقر (علیه السلام) و فرزندش امام جعفرصادق(علیه السلام) مسائلى مانند انقراض امویان و بر سر كار آمدن عباسیان و پیدا شدن مشاجرات سیاسى و ظهور سرداران و مدعیانى مانند ابوسلمه خلال و ابومسلم خراسانى و دیگران مطرح است , ترجمه كتاب هاى فلسفى و مجادلات كلامى در این دوره پیش می آید , و عده اى از مشایخ صوفیه و زاهدان و قلندران وابسته به دستگاه خلافت پیدا می شوند.

قاضی ها و متكلمانى به دلخواه مقامات رسمى و صاحب قدرتان پدید می آیند و فقه و قضاء و عقاید و كلام و اخلاق را - بر طبق مصالح مراكز قدرت خلافت شرح و تفسیر می نماید , و تعلیمات قرآنى - به ویژه مسئله امامت و ولایت را , كه پس از واقعه عاشورا و حماسه كربلا , افكار بسیارى از حق طلبان را به حقانیت آل على (علیه السلام) متوجه كرده بود و پرده از چهره زشت ستمكاران اموى ودین به دنیا فروشان برگرفته بود , به انحراف می كشاندند و احاديث نبوى را دربوته فراموشى قرار می دادند.

حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) 19 سال و ده ماه پس از شهادت پدر بزرگوارش حضرت امام زين العابدين (علیه السلام) زندگى كرد و در تمام اين مدت به انجام دادن وظايف خطير امامت , نشر و تبليغ فرهنگ اسلامى , تعليم شاگردان , رهبرى اصحاب و مردم , اجرا كردن سنت هاى جد بزرگوارش در ميان خلق , متوجه كردن دستگاه غاصب حكومت به خط صحيح رهبرى و راه نمودن به مردم در جهت شناخت رهبر واقعى و امام معصوم , كه تنها خليفه راستين خدا و رسول (صلی الله علیه وآله) در زمين است , پرداخت و لحظه اى از اين وظيفه غفلت نفرمود.
 سرانجام در هفتم ذيحجه سال 114 هجرى در سن 57 سالگى در مدينه به وسيله هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست. پيكر مقدسش را در قبرستان بقيع - كنارپدر بزرگوارش - به خاك سپردند.

ارسالی توسط آقای جواد بیك خراسانی

نوشتن دیدگاه