مـدّت تـوقـّف اسـيران سرافراز كربلا در كوفه با تمام مصائب و مشكلات به پايان رسيد و دشمن آنها را به سمت شام حركت داد.
اكـنـون بـه ايـن پـرسـش پـاسـخ خواهيم داد كه آيا سر مبارك امام حسين (عليه السلام ) و ساير شـهـيـدان نـيـز بـا امـام سـجـاد (ع ) و هـمـراهـان بـود يـا ايـن سـرهـا قبل از حركت آنان به شام فرستاده شد؟
شـيـخ مـفـيـد (ره ) مـعـتـقد است عبيداللّه بن زياد ابتدا سر مبارك امام حسين (ع ) را به سوى يزيد فـرسـتـاد و پـس از آن غـل و زنـجير به گردن على بن الحسين (ع ) نهاد و با مُجْفِربن ثعلبه عـائذى و شـمـربـن ذى الجـوشـن اسيران خاندان عصمت و طهارت را روانه ى شام كرد. تا به آن گـروهـى رسـيـدنـد كـه سـر امـام را برده بودند.(1) ولى سيّدبن طاووس مى نويسد: يـزيـدبـن عبيداللّه بن زياد دستور داد كه سر امام حسين (ع ) و سرهاى ياران آن حضرت را همراه زنان و كودكان شام بفرستد.(2)
1 ـ 3 ـ امام سجاد (ع ) در راه شام
امام باقر (ع ) از پدر بزرگوارش پرسيد: يزيد چگونه شما را به سوى شام برد؟امام (ع ) پاسخ داد: مرا بر شترى لنگ و برهنه و زنان را پشت سر من بر روى استرهاى برهنه و بدون پـالان سـوار كردند. سر مقدس ‍ پدرم حسين (ع ) هم بالاى نيزه مقابلم بود و دشمن با نيزه ما را مـحـاصـره كـرده بـود و هـرگاه يكى از ما مى گريست با نيزه بر سر او مى زدند تا آنكه وارد شام شديم .(3)
2 ـ 3 ـ منزلگاههاى كوفه تا شام
اگـرچـه به قول شيخ مفيد (ره )، امام سجاد (ع ) در راه كوفه تا شام با كسى سخن نگفته است ؛(4) ولى در بـرخى از مقاتل ، ابياتى وجود دارد كه انشاء آن را در توقّفگاهاى بين راه به امام سجاد (ع ) نسبت داده اند. اين منزل ها و اشعارى كه در آن خوانده شده عبارت است از:
الف ـ دعوات :(5)
هـنـگـامـى كـه دشـمـن مـى خـواسـت كـاروان اهـل بيت (ع ) را از ((دعوات )) حركت دهد، على بن الحسين (ع ) گريست و اين شعر را خواند:
لَيْتَ شعرى هَلْ عاقِلٌ فى الدياجى
باتَ من فُجْعَةِ الزمانِ نياجى
انا نَجْلُ الامام ما بالَ حَقّى
ضائعٌ بَيْنَ عُصْبَة الاَعْلاج (6)
((اى كاش مى دانسستم شخص خردمندى هست كه در ظلمت ها بيتوته كند و از سختى هاى زمان زمزمه نمايد؛ من فرزند امام هستم ، چرا بين اين گروه كفّار حقّ من ضايع شده است .))
ب ـ سيبور:
وقـتـى قـافـله ى آزادگـان و اسـيران كربلا به ((سيبور)) رسيدند امام سجّاد (ع ) اين اشعار را قرائت كرد:
سادَ العلوج فما تَرْضى بذا العربِ
و صار يقدم راءس الاءمّةَ الذَّنْب
يا لَلرِّجالِ و ما ياءتى الزمان به
من العجيب الذى ما مثله عجب
آل الرسول على الاَقْتاب عارية
و آل مروان تسرى تحتهم نجب (7)
افراد پست ، مهترى يافتند و دُم ، از سر پيشى گرفت . عرب بدين رضا نمى دهد!
داد از اين شگفتى هاى بى مانند كه روزگار پيش مى آورد!
خاندان پيامبر، برهنه بر پشت اشتران و خاندن مروان سوار بر اسبهاى گران بها!
ج ـ بعلبك :(8)
چـون كـاروان اسـيـران كربلا نزديك بعلبك رسيد، اهالى آنجا در حالى كه با خودپرچم هايى داشـتـنـد بـراى تماشاى اهل بيت (ع ) و به نشانه ى شادى تجمّع كردند. امّ كلثوم جمله اى گفت كه باعث حزن و اندوه امام سجّاد (ع ) گرديد. آنگاه فرمود:
و هو الزمانُ فلا تَفْنِى عجائِبَه
مِنَ الكرامِ و ما تَهْدى مصائبه
فَلَيْتُ شِعْرى الى كم ذاتُجاذِبُنا
فُنُونَهُ و ترانالم نُجاذِبه
يُسْرى بنا فوقَ اَقْتابٍ بِلا وطاءٍ
و سابقُ العيسِ يَجْمى عَنْهُ غارِبُه
كاءنّنا مِنْ اُسارى الرومِ بَيْنَهُم
كاءَنَّ ما قالَهُ المختارُ كاذبه
كَفَرْتُمْ برسول اللّهِ وَ يَحْكُمْ
فَكُنْتُم مثلَ من ضلَّتْ مذاهِبُه (9)
((اين ، همان زمان است كه شگفتى هايش از نظر بزرگان پايان پذير نيست و مصائب آن نامشخص اسـت ؛ اى كـاش مـى دانـسـتـم كـه مـشـغـله هـاى زمـان تـا كـجـا مـا را بـه دنبال خود مى كشاند و مى بينى كه ما او را به دنبال خود نمى كشانيم ؛ ما را بر شتران عريان و بـى جـهـاز در هـر شـهـر و ديـارى مـى گـردانـنـد و كـسـانـى از دنـبـال ، دارندگان مهار شتران را حمايت مى كنند؛ گويا ما در ميان آنان چون اسيران روم هستيم و گـويـا آنـچـه را پـيـامـبـر (ص ) بـيـان فـرمـوده اسـت ، نـادرسـت بـود! واى بر شما، نسبت به رسول خدا كفران پيشه كرديد و شمايان به گم كرده راهى مى مانيد كه راهها را نمى شناسد.))
پيش بينى امام سجاد (ع ) درباره ى قاتلين امام حسين (ع )
دشـمـن در يـكـى از تـوقـّفگاههاى بين راه سر بريده امام حسين (ع ) را در صندوقى در دير راهب مـخـفـى كـرد. وقـتى راهب و شاگردانش كه هفتاد نفر بودند و از نسبت سيدالشهدا (ع ) با پيامبر (ص ) و مـظـلومـيـتـش آگـاه گـشـتـنـد. صـدايـشان به ناله و ضجّه بلند شد و عمامه ها را از سر برداشتند.
سـپـس خـدمـت امـام سـجاد (ع ) رسيده و آمادگى خود را براى جنگ با كشندگان امام حسين (ع ) اعلام كردند. امام سجّاد (ع ) فرمود:
((لا تفعلوا ذلك فانّهم عن قريب ينتقم اللّه تعالى منهم ...))(10)
((اين كار را انجام ندهيد. زيرا خداوند به زودى از آنان انتقام مى گيرد.))
3 ـ 3 ـ امام سجاد (ع ) در عسقلان (11)
هـنـگـام ورود اسـيـران سرافراز كربلا به عسقلان ، مردم اين شهر، به فرمان اميرخود، يعقوب عـسـقـلانـى كـه از سـپـاهـيـان يزيد در كربلا بود به جشن و پايكوبى پرداختند. زريرخزاعى (12) تـاجـر غـريـب و مـسافر كه به حسب اتّفاق در بازار ايستاده بود علّت اين جشن و سرور را جويا شد. وقتى شنيد اين كاروان از خاندان عصمت و طهارت مى باشند لرزيد و دنيا در چشمش تيره و تار گشت . با سرعت خود را به امام سجّاد (ع ) رساند و با صداى بلند گريست .
امـام (ع ) فـرمـود: اى مـرد چـرا گـريـه مـى كـنـى ؟ مـگـر نـمـى بـيـنـى اهـل اين شهر همه در شادى هستند. زرير گفت : من شما را مى شناسم . جدّ شما محمّد مصطفى (ص ) است و كسى جز شما، شايستگى خلافت را ندارد. امام (ع ) فرمود: خداوند به تو خير دهد. گويا شـمـا دوسـتـدار مـا هـسـتـى . بـرو بـه كـسـى كـه سـر مـقـدس حـسـيـن (ع ) را حـمـل مـى كـنـد بـگـو جـلوتـر بـرود تـا مـردم به آن نگاه كنند و بانوان در معرض تماشا قرار نـگـيـرنـد. زريـر پنجاه مثقال طلا و نقره به نيزه دار داد او سر مبارك امام (ع ) را از ميان كاروان بـيـرون بـرد و مـردم از اطـراف شـتـرها دور شدند. زرير دوباره نزد امام چهارم (ع ) آمد و گفت : اگر لازم است خدمتى ديگر انجام دهم . امام (ع ) فرمود: اگر لباس و پارچه اى دارى براى اين زنـان و كـودكـان بياور. زرير شتابان رفت و لباس هاى زيادى آورد و بانوان از آن لباس ها براى پوشش خود استفاده كردند.(13)
_______________________________

1ـ الارشاد، ج 2، ص 118 ـ 119.
2 ـ الملهوف ص 208.
3 ـ عوالم ج 17، ص 413.
4 ـ الارشاد، ج 2، ص 119.
5 ـ نام اين منزل و استراحتگاه ((سيبور)) كه در سطور بعدى خواهد آمد در معجم ها ديده نشد ولى در مقاتل نام آنها ذكر شده است .
6 ـ الدمـعـة السـاكـبـة ، ج 5، ص 65. بـه نـقل از ابى مخنف . ولى در نسخه موجود، نام اين منزلگاه ثبت نشده است . (مقتل الحسين (ع )، ابى مخنف ، ص 184)
7 ـ مقتل الحسين (ع )، ابى مخنف ، ص 186؛ الدمعة الساكبة ، ج 5، ص 67.
8 ـ يكى از شهرهاى مهمّ لبنان فعلى . (لبنان ، احمد نادرى ، ص 6) در مراصد الاطلاع ج 1، ص 207، آمـده است : بعلبك ، شهرى است قديمى و فاصله ى آن تا دمشق سه روز راه است و داراى بناهاى عجيب و آثار عظيمى مى باشد.
9ـ بـحـار الانـوار، ج 45، ص 127؛ المـنـتـخـب ص 467؛ مقتل الحسين (ع )، ابو مخنف ، ص 189.
10 ـ معالى السبطين ، ج 2، ص 139.
11 ـ عسقلان يكى از توقفگاه هاى اسيران سرافراز كربلا در مسير كوفه تا شام . ياقوت حـمـوى مـى گويد: عسقلان شهرى است از نواحى فلسطين بين ((غزّه )) و ((بيت جِبْرين )). (معجم البلدان ، ج 4، ص 122)
12 ـ شرح حال وى در ميان منابع رجالى و تاريخى ديده نمى شود.
13 ـ معالى السبطين ، ج 2، ص 128 و 129؛ روضة الشهدا، ص 467 و 470.

نوشتن دیدگاه