از جمله تکاليف انام، در غيبت امام (عليه الصلوة والسلام) مواظبت نمودن به اعمال واذکار واورادي است که در تعقيب نماز عصر جمعه، ومخصوص به وقت عصر جمعه، ومخصوص از زردي آفتاب تا غروب، ومخصوص به غروب است. واکثر اين دعوات را در ضمن تکاليف عديده ذکر مي نمائيم. پس، بر هر عبدي از عباد لازم است در اين اوقات محموده که فضيلتش زياده از ساير اوقات ديگر است، وقت را مغتنم دانسته، جد وجهد نمايد که خود را متذکر خاطر مبارک امام خود (ارواحنا فداه) نمايد، ودست توسل به دامن ولاي آن حضرت وآباء کرامش (عليهم الصلوة والسلام) زده، مقاصد ومطالبي که دارد عرضه نموده، انشاء الله مقرون به انجاح وانجام خواهد بود.
اما تعقيبات ودعوات مخصوصه ى بعد از نماز عصر روز جمعه:
از جمله، خواندن دعائي است که شيخ طوسي وابن طاوس (قدس سرهما) وکفعمي (رحمه الله) به سند معتبر از حضرت امام زين العابدين (عليه الصلوة والسلام) روايت کرده اند که:
در روز جمعه بعد از نماز عصر اين دعا را بخوانند:
اللهم انک انهجت سبيل الدلالة عليک...
از آن جمله، خواندن صلواتي است که سابقا ذکر شد. وصلوات مزبوره از ناحيه ى مقدسه بيرون آمده وبه سندهاي صحيح ومعتبر، از ابوالحسن ضراب اصفهاني (رحمه الله) نقل کرده اند که ابتداي آن اين است:
بسم الله الرحمن الرحيم، اللهم صلي علي محمد سيد المرسلين...
ذکر کرديم که سيد بن طاوس (قدس سره) فرموده:
اگر ترک کردي تعقيب عصر روز جمعه را به جهت عذري، پس ترک مکن اين صلوات را هرگز به جهت امري که مطلع کرده ما را خداوند (جل جلاله) بر آن.
منها: دعائي است که بعد از نماز عصر روز جمعه بايد خوانده شود. سيد بن طاوس در (جمال) وشيخ طوسي در (غيبت) وصدوق در (کمال) به اسانيد معتبره ى صحيحه، ذکر کرده اند که:
شيخ ابوعمرو عمري (قدس سره) که نايب خاص اول حضرت است، املاء فرمود به ابو علي محمد بن همام وامر فرمود که اين دعا را در غيبت قائم (ارواحنا فداه) بخوانند:
اللهم عرفني نفسک فانک ان لم تعرفني نفسک لم اعرف رسولک...
وتمام اين دعا در جزو دعوات مخصوصه ذکر شد. وسابقا اشاره شد که سيد بن طاوس (قدس سره) در (جمال الاسبوع) ذکر نموده در خصوص اين دعا.
هرگاه از جميع دعواتي که براي تو ذکر کرديم، در تعقيب نماز عصر عذري باشد، اين دعا را در تعقيب عصر جمعه ترک مکن، وحذر کن از اين که مهمل گذاري خواندن آن را. به درستي که ما شناختيم اين را از فضل خداوند (جل جلاله)، که مخصوص فرموده ما را به آن، پس اعتماد کن بر آن.
منها خواندن صلوات کبير است بعد از نماز عصر روز جمعه. چنانکه شيخ طوسي وسيد (قدس سرهما) وسايرين، از حضرت صادق (عليه الصلوة والسلام) روايت کرده اند که:
مستحب است خواندن اين صلوات کبير بعد از عصر روز جمعه:
اللهم ان محمدا صلي الله عليه وآله کما وصفته في کتابک....
منها: صلوات کبيري است که حضرت امام حسن عسکري (عليه الصلوة والسلام) به عبد الله بن محمد عابد، تعليم فرمودند. اگرچه اختصاصي به روز جمعه ندارد، ولي من باب اطلاق اخبار در خصوص صلوات شب وروز جمعه، البته اين صلوات افضل از ساير دعوات واعمال ديگر خواهد بود.
منها: خواندن صلواتي است که مجلسي (قدس سره) در (زاد المعاد) ذکر نموده که
مستحب است اين صلوات را در هر روز ماه مبارک رمضان، ودر هر روز جمعه در تمام سال بخوانند. اول آن اين است:
ان الله وملئکته يصلون علي النبي...
از جمله صلواتي است ابن ادريس وغير او به سند صحيح از حضرت امام جعفر صادق (عليه الصلوة والسلام) روايت کرده اند که:
هر که بعد از عصر روز جمعه اين صلواة را بخواند مثل ثواب عمل جن وانس در اين روز به او عطا کنند.
اللهم صل علي محمدو آل محمد الاوصياء المرضيين بافضل صلواتک وبارک عليهم بافضل برکاتک والسلام عليهم وعلي ارواحهم واجسادهم ورحمة الله وبرکاته.
ابن بابويه (قدس سره) به سند معتبر از حضرت امام محمد باقر (عليه السلام) روايت کرده است که:
هر که اين صلوات را بعد از نماز عصر روز جمعه بخواند، حق تعالى براي او صد هزار حسنه بنويسد، وصد هزار گناه از او محو کند، وصد هزار حاجت او را برآورد، وصد هزار درجه ى او را بلند کند.
اين روايت را در (ثواب الاعمال) نوشته، ولي به تفاوت اين الفاظ (والسلام عليه وعليهم) وابن طاوس (قدس سره) در (جمال الاسبوع) از (امالي) او - يعني از (امالي) ابن بابويه (قدس سره) - چنين نقل کرده که:
بعد از عصر روز جمعه، صلوات سابق را که ابن ادريس وغير او، از حضرت امام جعفر صادق (عليه السلام) روايت کرده اند، عينا از حضرت باقر (صلوات الله عليه) روايت کرده بگويند با ثواب معيني که ذکر شد.
واز جمله، صلواتي است که نيز سيد (قدس سره) به سند معتبر از حضرت صادق (عليه السلام روايت کرده که:
هر که بعد از نماز عصر روز جمعه، پيش از آنکه از جاي نماز خود برخيزد، ده مرتبه بگويد، صلوات فرستد بر او ملائکه از اين جمعه تا جمعه ى آينده همين ساعت.
وبه روايت معتبر ديگر، از آن حضرت روايت کرده است که:
چون نماز عصر روز جمعه را ادا نمودي، هفت مرتبه اين صلوات را بخوان.
ودر اين دو روايت چنين است اين الفاظ: عليه وعليهم السلام وعلي ارواحهم وبعض صلوات ديگر در روز جمعه وبعد از نماز عصر جمعه وارد شده که در کتب اصحاب ضبط است.
از جمله، استغفار در روز جمعه بعد از عصر است، ابن طاوس (قدس سره) در (جمال الاسبوع) ذکر نموده به اسناد خودش از حضرت ابي عبدالله (عليه السلام) که فرمودند:
هر کس استغفار کند روز جمعه بعد از عصر، هفتاد مرتبه، به اين طريق: استغفر الله واتوب اليه مي آمرزد خداي تعالى گناه او را آنچه گذشته، ونگاه مي دارد او را در باقي عمرش، واگر گناهي نداشته باشد، گناهان پدر ومادر او را بيامرزد.
وديگر، خواندن يکصد مرتبه سوره ى قدر است بعد از عصر روز جمعه، ابن بابويه به سند معتبر از از حضرت موسي بن جعفر (عليهماالسلام) روايت کرده است که:
خدا را در روز جمعه هزار نسيم رحمت است، که هر بنده را آنچه بخواهد از آن رحمتها عطا فرمايد.پس، هر که بعد از عصر روز جمعه صد مرتبه سوره ى انا انزلناه را بخواند، حق تعالى آن هزار رحمت را مضاعف فرمايد وبه او عنايت نمايد.
واز جمله ى دعوات بعد از نماز عصر روز جمعه، خواندن دعاى عظيم القدر عشرات است. واز براي اين دعاى جليل القدر، شش روايت مختلفه ابن طاوس (قدس سره) ذکر کرده، چنانکه در (مهج الدعوات) مي گويد:
بدان که اين دعاى بزرگ، از اسرار دعوات است، ويافتم از براي آن شش روايت مختلفه، ذکر کرديم در کتاب عمل روز وشب، از مهمات، دو روايت آن را، يکي در ادعيه غروب، ويکي در تعقيب صبح ودر جزو چهارم از مهمات، روايتي ديگر در تعقيب عصر از روز جمعه، ودر آخر کتاب (اغاثة الداعي) روايتي ديگر وذکر مي کنم در اين کتاب، روايت پنجم وششم را.
پس در روايت اول دعا را ذکر مي نمايد که مخصوص است خواندن آن در صبح يک مرتبه، وبعد از عصر يک مرتبه.در روايت دويم به اختلاف تعيين وقتي ننموده. ومجلسي (قدس سره) هم در (صلاة بحار) و(کتاب دعاء بحار)، به سندي ديگر اين دعا را ذکر کرده. الحاصل، از شرح اين حديث معلوم مي شود که از براي خواندن اين دعا سه وقت معين است، يکي در صبح ويکي در شب، وبهتر از اين دو، اوقات بعد از نماز عصر روز جمعه است، که از جهت روز ووقت افضل از ساير ايام واوقات است. وچون اين دعاى مبارک وشرح آن در اکثر کتب دعوات مشهوره وغير مشهوره، مدون ومضبوط است، ترک آن نموده وبه ذکر تنبيهي قناعت مي کنيم.
تنبيه: از جمله ى فقرات شر اين دعا آن است که حضرت اميرالمومنين (عليه السلام) با حضرت امام حسين (صلوات الله عليه) مي فرمايد:
عهد کن با من رازي که با تو مي گويم به کسي نگوئي تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد.
علت آن، آنچه به نظر قاصر حقير رسيده، آن است که موافق تواريخ واخبار معتبره مثل (کافي) وغيرها، شهادت حضرت اميرالمومنين (عليه السلام) در سال چهلم از هجرت واقع شد، وبعد از رحلت آن حضرت، معاويه (عليه اللعنه) به دعوي خلافت با حضرت امام حسن (عليه الصلوة والسلام) معارضه نمود. وموافق حديث طولاني مفضل (عليه الرحمة)، معاويه ى ملعون به رياست وسرکردگي زياد بن ابيه (عليه اللعنة) يکصد وپنجاه هزار نفر به کوفه مامور نمود که حضرت امام حسن وامام حسين (عليهماالسلام) وساير اهل بيت، وشيعيان ودوستان آنها را دستگير نمايند. واز همه آنها بيعت به جهت معاويه بگيرند. هر کس ابا نمايد وتمکين نکند، گردن او را بزنند وسر او را براي معاويه ببرند، چون اين خبر را حضرت امام حسن (عليه السلام) شنيد، در کوفه بالاي منبر رفت ومردم را اعلام نمود وطلب نصرت وياري از اهل کوفه نمود. به جز بيست نفر احدي جواب آن حضرت را نداد، پس فرمودند:
اگر چهل نفر ناصر براي من پيدا مي شد، اسوة لجدي رسول الله (صلي الله عليه وآله) با معاويه قتال مي کردم.
خلاصه در سال چهل ويکم از هجرت نظر به حکم تقيه، بسا معاويه بيعت کرد با آن شرايط مقرره، که اسباب حفظ جان ومال وعرض ودين ودنياي شيعيان ودوستان بود. از اينجا است که حضرت اميرالمومنين (عليه السلام) شرط فرمودند که اين راز را به تو مي گويم، بايد به کسي نگوئي تا دوازده ماه از شهادت من بگذرد، مرادشان رفع تقيه ومصالحه ى حضرت امام حسن (عليه السلام) با معاويه (عليه العنه) بوده. زيرا که مي دانست که هر يک از شيعيان قبل از واقعه ى مصالحه براين دعا واقف مي شدند، چون مشتمل به شهادت امامت اميرالمومنين واولاد معصومين او (سلام الله عليهم اجمعين) وذکر فضايل ومناقب ايشان است، اسباب صدمه وآزار، بلکه ذهاب جان ومال شيعيان بود. لهذا، موقوف به گذشتن مدت معينه فرمودند. واز عبارت شرح دعا چنين برمي آيد که اين شرح ودعا را تا دوازده ماه ديگر به کسي ابراز واظهار نکن، ودر موضع ديگر مي فرمايد:
عهد کن با من اين دعا را تعليم نکني تا وقت وفات خود.
محتمل است يا به جهت همين مطلب بوده که ذکر کرديم، يا به جهت اينکه در شرح آن از شهادت حضرت سيد الشهداء (عليه السلام) خبر داده که مي فرمايد:
به شهادت از دنيا مفارقت کني وسعادتمند زندگاني کني...
نخواسته اند که کسي مطلع شود به اين امر عظيم. در اين صورت شايد آن حضرت بعد از يکسال، بروز اين دعا را دادند، ولي به کسي تعليم نفرمودند تا وقت وفات خود، که در جزو اسرار امامت هنگام شهادت به حضرت سيد الساجدين (عليه الصلوة والسلام) تعليم فرمودند که به شيعيان تعليم شود. عجب دارم از بعض اسرار مودعه در اين دعاى عظيم القدر، وامثال آن از دعوات مجربه ى صحيحه که تکرار وتعداد بعض اذکار واسماء الله تعالى در آنها شده. وبعضي جاهلين ومقصرين، واشخاصي که سلب توفيق از آنها شده به واسطه کسالت وبطالت وطلب استراحت نفس، به واسطه ى تکرار اين اسماء واذکار ودعوات که قدري اسباب امتداد وطول وقت خواهد بود، از خواندن چنين دعاهائي صرف نظر مي نمايند وبه دعاهاي مختصره مي پردازند. وتجربه شده، همين قدر از وقت وزماني که لازمه ى خواندن آن دعوات واذکار است، که بايد در آن مورد صرف شود، چون اعراض مي نمايد، همان وقت وزمان را در موردي ديگر صرف معصيتي خواهد نمود با کمال ميل قلبي وعدم اعراض واشمئزار طبع. واين مسئله در اکثر افعال واعمال خيريه وغيرها تجربه شده، وبيان آن را در مسئله راجح ومرجوح، استاد اعظم (ادام الله ظله) در (دار السلام) به طريق مستوفي ذکر فرموده اند، فليراجع.

نوشتن دیدگاه