در مصادر ترجمه، به تاريخ ولادت شاعر دست نيافتيم، ولى از شعرى كه سروده ودر اوائل قرن چهارم از پيرى خود ياد مى كند، چنين بر ميآيد كه اواسط قرن سوم پا بعرصه وجود گذاشته باشد، در آن قصيده مى گويد:
- اختران شب پيريم، در ميان سياهى زلف طلوع كرده
-و اين براى عذر كافى است، چه اجمال سخن از تفصيل خبر مى دهد.
- جوانى ازمن رخ نهان كرد، همان جوانى كه در خدمت همگان شفيع و واسطه بود، سيراب باد تربت آن جوانى سيراب باد.
- در آن هنگام خانه من بوستانى بود كه، جمعى در پى جمعى به گشت و گزار آيند.
- من كوه آرزو بودم كه در دامنم آشيان داشتند، درست همچون بوستانى كه بر سر آن ابر سايه گستر باشد.
- پيرى توانم را تحليل برد، پيوسته رو به نقصانم، هر چند بطرف بالا و پست پويم.
- همانا زمين گير شده ام، ديروز شغل و كاردانيم، گواه فضل و دانش بود، اينك بى كارى پرده بر روى فضائل من كشيده است.
- شمشير تا در نيام باشد، جوهر آن مجهول است، موقعى مورد بهره قرار گيرد كه از نيام بر آيد.
اين قصيده را شاعر ما كشاجم در بغداد گفته و ابو على ابن مقله وزير را بدان ستوده، قبل از آنكه از وزارت بر كنار و بزندان گرفتار گردد. ابن مقله در سال 324 توقيف و در سال 328 درگذشت.
و اما وفات شاعر: در " شذرات الذهب " وفات او بسال 360 آمده و تاريخ آداب اللغه العربيه آنرا برگزيده ولى در کشف الظنون و كتاب شيعه و فنون اسلام و اعلام زركلى وفات او را بسال 350 نوشته اند، جمعى هم بين اين دو تاريخ مردد آورده اند.
گواه قطعى در دست نيست كه كدام يك واقعيت دارد، از جمله در مقدمه ديوانش آمده كه سال وفات شاعر 330 هجرى است و آنهم ممكن است، زيرا شاعر ما چنانكه در مديحه ابن مقله ياد كرده قبل از سال 324 از پيرى خود مى نالد.
توجه ديگر:
مسعودى در " مروج الذهب " ج 1 ص 523 چند شعر از كشاجم ياد مى كند كه در نكوهش نرد گفته و براى يكى از دوستانش ارسال داشته، در ضمن نام كشاجم را ابوالفتح محمد بن الحسن مى نگارد، و گمان ميرود سيد صدر الدين كاظمى كه در كتاب تاسيس الشيعه، نام كشاجم را بين محمد و محمود، و نام پدرش را بين حسن و حسين مردد آورده، بتاريخ مسعودى توجه داشته، ولى مسعودى صحيح آنرا در چند مورد از مروج الذهب به قلم آورده است.

نوشتن دیدگاه