اگر بپذيريم كه باورها و ذهنيات مردم، اصولا بمنزله ى وحى آسمانى نيست، كه راه هرگونه بحث و مجادله اى بر آن بسته باشد، و بررسى مسائل گذشتگان- چنان كه بعضى پنداشته اند- كفر و زندقه و انكار اصول عمده ى نبوت محسوب نمى شود، پس مى توانيم بپرسيم: چه انگيزه اى صديقه را بر آن داشت كه قيام خود را با فدك آغاز كند، آن هم به شدتى كه اصولا براى قدرت حاكم و نيروى مسلط روز، هيچ گونه هيبت و جلالى نشناسد يا نخواهد بشناسد؟ شكوه و جلالى كه مى توانست، حكومت گران را از شرار سركش و زبانه ى آتش قيام او حفظ كند، و تحت نفوذ خود حقيقت واقعه، و دستگاه حكومت را، از رسوا شدن باز دارد، و چنان كند كه حقيقت كارهاى حكومت، زير پوشش بماند و براى تاريخ آشكار نگردد، و بلكه نخستين لحظات و مراحل اوليه ى منازعه ى او (ع)، آژير خطر قيام، و در شكل، و روز پايانى، علما بصورت انقلابى كوبنده انقلابى برخوردار از معنى تمام و واقعى كلمه، و بر كنار و مصون از هرگونه ضعف و آسيب درآيد. و باز بپرسيم كه چه عاملى به آن قوت بخشيد كه نفى صريح حقانيت فاطمه، هدف قدرت حاكم، يا بهتر بگوئيم هدف شخص خليفه گردد، به نحوى كه رور در روى زهرا ( ع) بايستد، و هرگز به خاطرش نگذرد، كه با اين كار، تاريخ در اولين صفحات خود، براى او بابى خواهد گشود، و دشمنى او با اهل بيت رسول (ص) را بيان خواهد كرد؟
به هر صورت آيا كار او- به عنوان اولين شخص معارض با زهرا (ع)- كه در تسليم حق، گستاخى ورزيد، و موضعى مخالف، يا به ظاهر قيافه اى موافق و در حقيقت مخالف، به خود گرفت، و از رضايت و اخلاص ناشى مى شد؟ يا اساسا روش او اطاعت از قانون بود، و چنان كه بعضى مى پندارند، خود را ملتزم به رعايت نص قانون مى شمرد، و نمى خواست به هيچ وجهى، از قانون الهى تجاوز كند؟ با بالاخره اين كه برخورد تعجب آورش با فاظمه (ع)، با نقش او در ماجراى سقيفه در ارتباط بود؟
منظور از ارتباط اين است، كه اين دو حالت هدف خاصى را دنبال مى كرد، يا دو هدف به ظاهر جداگانه داشت، كه در يكجا به نقطه اى واحد مى رسيد؟ بهتر است كه غايت و مقصود نهايى اين اقدامات را، بجاى نقطه، دايره اى بگوئيم. دائره اى پهناور به وسعت و گستردگى دولت و خلافت پيامبر (ص) كه خليفه به شيرينى آرزوهاى دو دست، خواب هاى طلايى آن، بارها لبخند زده، و چه بسيار در راه وصال آن كوشيده بود.
به روشنى قابل درك است، و شرايط تاريخى حاكم بر نهضت فاطمه (ع) نيز نشان مى دهد كه براى خاندان بنى هاشم، در عين مصيبت درگذشت پيشواى بزرگ، همه موجبات قيام عليه وضع موجود، و دگرگون ساختن آن، و تاسيس حكومتى تازه فراهم شده و براى زهرا (ع) نيز، همه ى امكانات قيام و اسباب معارضه گرد آمده بود. معارضه و مقابله اى كه در آن معارضان بر اين بودند كه كار بهرجا بينجامد، معارضه اى مسالمت آميز باشد و مايه ى تفرّق مسلمين نگردد.
همچنين وقتى واقعيت تاريخى مسأله ى فدك، و كشمكشهاى مربوط به آن را بررسى كنيم، آشكار مى شود كه اين مساله، طبعيت آن قيام را بخود گرفته است، و ما بعدا روشن خواهيم كرد كه واقعيت و انگيزه هاى اين منازعات، در حقيقت، شورشى عليه سياست حاكم و مظاهر آن بود سياست بيگانه با شيوه هاى حكومتى كه زهرا (ع) با آن خو گرفته بود، و براستى اين منازعه، به هيچ وجه با امور مالى و نظام اقتصادى كه خلافت شورا را در پيش گرفته بود ارتباطى نداشت، گو اين كه احيانا شكلى مادى به خود مى گرفت.

نوشتن دیدگاه