و الامر بالمعروف مصلحة للعامة.
براى مصلحت توده هاى ناآگاه، امر به معروف را (قرار داد).
براى حفظ امنيت در جامعه ى ايمانى و پيشگيرى از نفوذ عناصر فساد و برزو منكرات و انجام فرائض دينى، اصلى مهمتر و مفيدتر از امر به معروف و نهى از منكر نيست. براى همين است كه اميرالمومنين عليه السلام، فرزندان و پيروان خود را از پيامدهاى ترك اين واجب حياتى برحذر داشته است:
لا تتركوا الامر بالمعروف و النهى عن المنكر فيولى عليكم شراركم، ثم تدعون فلا يستجاب لكم. [فرهنگ آفتاب، ج 1، ص 389.]
هرگز از امر به معروف و نهى از منكر دست برمداريد كه در آن صورت، بدان بر شما ولايت خواهند يافت و از آن پس، هيچ دعايتان مستجاب نخواهند شد.
روشن است كه بى تفاوتى جامعه در برابر ارزش ها، به عناصر نادرست امكان رشد مى دهد و به سلطه ى آنان بر سرنوشت جامعه مى انجامد.
حضرت امير، در جاى ديگر در اشاره ى به فلسفه ى امر به معروف و نهى از منكر فرموده است:
فرض الله... الامر بالمعروف مصلحة للعوام، و النهى عن المنكر ردعا للسفهاء. [فرهنگ آفتاب، ج 1، ص 389.]
خداوند، براى مصلحت توده هاى ناآگاه، امر به معروف را رقم زد؛ و براى مهار سبك مغزان، نهى از منكر را.
در قرآن كريم، در توصيف امت اسلامى آمده است:
كنتم خير امة اخرجت تامرون بالمعروف و تنهون عن المنكر و تومنون بالله. [سوره ى آل عمران، آيه ى 110.]
شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم، پديدار شده ايد: به كار پسنديده فرمان مى دهيد و از كار ناپسند، بازمى داريد، و به خدا ايمان داريد.
با آنكه ايمان، اصل نخستين در اسلام است و امر به معروف و نهى از منكر، از فروع و شاخه هاى آن است، در آيه ى شريف مذكور، پس از امر به معروف و نهى از منكر آمده است؛ زيرا به دنبال ايمان بسيط و فطرى و تعبدى، امر به معروف و نهى از منكر است كه محيط مناسب و شايسته اى را براى گسترش و عمق ايمان و كمال و دوام آن، فراهم مى آورد و با اين گونه ايمان است كه مصالح فردى و اجتماعى تامين مى شود و جامعه ى دينى، سامان و اعتبار و دوام و نظم و تحرك مى يابد: و بر الوالدين وقاية من السخط. و براى نگهبانى از خشم خداوند، نيكى به پدر و مادر را (قرار داد).
در آموزه هاى دينى ما، سپاسگزارى از كسى كه واسطه ى رسيدن نعمت به آدمى است، به طور اكيد از سوى پيشوايان، سفارش شده است، در حدى كه شرك و سپاس واسطه ى نعمت، شرط سپاسگزارى از خداى صاحب نعمت است. در روايتى از امام رضا عليه السلام آمده است:
من لم يشكر المنعم من المخلوقين لم يشكر الله- عز و جل. [ميزان الحكمة، ج 5، ص 153.]
كسى كه شكر نعمت مخلوق را به جاى نياورد، خداوند خالق و آفريدگار را سپاسگزارى نكرده است.
جهانى كه در آن زندگى مى كنيم، جهان علتها و سببهاست و براى پيدايش هر موجودى بر اساس حكمت الهى، مجرا و سبب خاصى مقرر گرديده است كه ناگزير، از آن مجرا و بدان وسيله، جامه ى تحقق مى پوشد و از نعمت هستى برخوردار مى شود. امام صادق عليه السلام فرموده است:
ابى الله ان يجرى الاشياء الا باسبابها. [بحارالانوار، ج 2، ص 90.]
خداى متعال، جز از مجارى و مسير سببها كارها را انجام نمى دهد.
از جمله نعمتهايى كه خداى متعال، بى دريغ و بى استحقاق و بى رشوت و كريمانه در اختيار آدمى نهاده است، نعمت حيات و هستى و استعدادهاى موجود در نهان اوست كه ادامه ى زندگى، وابسته ى به آنهاست؛ و روشن است كه نعمت هستى و استعدادها را به وسيله ى پدر و مادر (كه در زنجيره ى علل، واسطه ى فيض اند) به ما عطا كرده است، و اگر آن دو نمى بودند، هرگز از هستى و لوازم آن، بهره اى نداشتيم.
اساسا افراد، ديگران را براى خود مى خواهند، و چون ديگران به مقامى برسند يا اينكه نعمتى را به دست آورند، بر آنها حسد مى برند، جز پدر و مادر كه فرزندانشان را براى خاطر خودشان مى خواهند و هر چه مال و مقامشان فزونى پيدا كند، خشنودتر مى گردند اگر زندگى كسى تباه گردد، ممكن است كسانى به زبان اظهار تاثر كنند، يا دلشان اندكى مكدر شود؛ ولى پرده هاى دل آنها براى او نمى لرزد و صحنه ى قلبشان طوفانى نمى شود. تنها و تنها در اين عالم، پدر و مادرمان هستند كه همواره دل مشغولى شان فرزندانشان است. هنگامى كه مردم در آروزها و تخيلات خويش غوطه ورند، اين پدران و مادران اند كه در انديشه ى آنها هستند؛ و ما از درك محبت و عشق پدر و مادر به خويش عاجزيم، مگر اينكه خود، پدر و مادر شويم. پيامبران و اولياى خداند، بيشترين سفارش را به فرزندان در حق پدر و مادر كرده اند. قرآن كريم مى فرمايد: و قضى ربك الا تبعدوا الا اياه و بالوالدين احسانا اما يبلغن عندك الكبر احدهما او كلاهما فلا تقل لهما اف و لا تنهرهما و قل لهما قولا كريما- و اخفض لهما جناح الذل من الحرمة و قل رب ارحمهما كما ربيانى صغيرا. [سوره ى اسراء، آيه ى 23- 24.] و پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را مپرستيد و به پدر و مادر خود، احسان كنيد. اگر يكى از آن دو يا هر دو، در كنار تو به سالخوردگى رسيدند، به آنها حتى «اف» مگو و به آنان پرخاش مكن و با آنها سخنى شايسته بگوى و از سر مهربانى، بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو: «پروردگارا! آن دو را رحمت كن، چنانكه مرا در خردى پروردند».
از اين روى، وظيفه منديم كه حرمت آنان را پاس بداريم و شكر نعمت وجودشان را به جاى آوريم؛ چرا كه كفران و ناسپاسى اين نعمت بى بديل، موجب تباهى در دنيا و سراى ديگر است.
امام على بن الحسين عليه السلام در نيايش با خداوند، درباره ى والدين خويش بدين سان نجوا كرده است:
خدايا! ايشان را در برابر پرورش من جزاى نيكو ده و در مقابل گرامى داشتنم، ماجور دار، و آنچه را كه در كودكى ام منظور داشته اند، برايشان منظور فرماى. خدايا! هر آزار كه از من به ايشان رسيده يا هر مكروه كه از من به ايشان پيوسته، يا هر حقى كه در مقام ايشان از طرف من تضييع شده، پس آن را وسيله ى ريختن از گناهان و بلندى درجات و فزونى حسنات ايشان، قرار ده. [دعاى بيست و چهارم صحيفه ى سجاديه، ترجمه: صدر بلاغى.]

نوشتن دیدگاه