و الصبر معونة على استيجاب الاجر. و براى دريافت پاداش معنوى، صبر و شكيب را (قرار داد).
اساس يارى جستن و مددخواهى از همديگر، در برابر دشمن است و مراد از دشمن نيز تنها دشمن خارجى نيست؛ چرا كه ميدان جنگ هراس انگيزى در درون وجود آدمى مشهور است كه جنگهاى بيرونى، شراره و ظهور اين جنگ درونى است و شرط و علت پيروزى در ميدانهاى جنگ بيرونى، پيروزى در اين جنگ درونى نفسانى است و سلاح و سپاه نيز ابزار محدوى است كه ضامن فتح نهايى نيست؛ زيرا در جنگ احد، گروهى از مسلمانان، سنگر عقيده و فرمانبردارى را در برابر طمع ورزى و مال دوستى از دست دادند و در نهايت، سنگر كمين و كماندارى نيز از دستشان رفت و دچار شكست شدند. گويا در همين نبرد خونين بود كه پيامبر اكرم به آنان فرمود:
عليكم بالجهاد الاكبر، و هو جهادك مع نفسك التى بين جنبيك.
نيز آمده است كه به رزمندگان فرمود:
مرحبا بقوم قضوا الجهاد الاصغر و بقى عليهم الجهاد الاكبر، فقيل: «يا رسول الله! ما الجهاد الاكبر؟»، قال: «جهاد النفس». [و سائل الشيعة، ج 15، ص 161، (باب جهاد نفس).]
آفرين بر مردمانى كه در نبرد كوچك تر پيروز گشتند و نبردى بزرگتر را فراروى خود دارند. پرسيدند: «جهاد اكبر كدام است؟». فرمود: «نبرد با نفس».
مولانا در اين باره مى گويد:
اى شهان كشتيم ما خصم برون           ماند خصمى زو بتر در اندرون
كشتن اين، كار عقل و هوش نيست           شير باطن، سخره ى خرگوش نيست
دوزخ است اين نفس و دوزخ اژدهاست           كو به درياها نگردد كم و كاست
هفت دريا را درآشامد، هنوز           كم نگردد سوزش آن خلق سوز
سنگها و كافران سنگدل           اندر آيند اندرو زار و خجل
هم نگرد ساكن از چندين غذا           تا ز حق آيد مر او را اين ندا
سير گشتى سير؟ گويد: نه هنوز           اينت آتش، اينت تابش، اينت سوز
عالمى را لقمه كرد و در كشيد           معده اش نعره زنان: هل من مزيد؟
حق قدم بر وى نهد از لامكان           آنگه او ساكن شود از كن فكان
چون كه جزو دوزخ است اين نفس ما           طبع كل دارد هميشه جزوها
اين قدم، حق را بود، كو را كشد           غير حق، خود كى كمان او كشد؟
در كمان ننهند، الا تير راست           اين كمان را بازگون كژ تيرهاست
راست شو چون تير و واره از كمان           كز كمان هر راست بجهد بى گمان
چون كه واگشتم ز پيكار برون           روى آورديم به پيكار درون
قد رجعنا من جهاد الاصغريم           با نبى اندر جهاد اكبريم
قوت از حق خواهم و توفيق و لاف           تا به سوزن بركنم اين كوه قاف
سهل شيرى دان كه صفها بشكند           شير آن است آن كه خود را بشكند
[مثنوى، دفتر اول، بيت 1373]
1389.صبر، قدرت اراده ى ايمانى (ايمانى كه زاييده ى برهان و درك درست است، نه محصول وراثت و تقليد) و تسلط آن است بر هيجانها و انفعالهاى نفسانى، در برابر مشكلات و آرايش هاى زندگى ظاهرى و جلوه هاى فريبنده ى آن. بدين روى، در روايات، صبر بر سه نوع مطرح گرديده است: 1) صبر در برابر مصيبت؛ 2) صبر در برابر معصيت؛ 3) صبر در راه انجام دادن وظيفه و اداى تكليف.
پاداش آن نيز به تناسب متفاوت است. رسول خدا صلى الله عليه و آله مى فرمايد:
الصبر ثلاثة: صبر عند المصيبة، و صبر على الطاعة؛ و صبر عن المعصية. فمن صبر على المصيبة حتى يردها بحسن عزائها، كتب الله له ثلاثماة درجة ما بين الدرجة الى الدرجة كما بين السماء و الارض. و من صبر على الطاعه، كتب الله له ستماة درجة ما بين الدرجة الى الدرجه، كما بين تخوم الارض الى العرش. و من صبر عن المعصية، كتب الله له تسعماة درجة ما بين الدرجة الى الدرجة، كما بين تخوم الارض الى منتهى العرش. [اصول الكافى، ج 2، ص 91.] .
صبر، سه گونه است: صبر در برابر مصيبت؛ صبر بر طاعت و فرمانبردارى خداوند؛ صبر به هنگام گناه. پس كسى كه در برابر مصيبت، خود را نبازد و برخوردى بردبارانه و نيكو داشته باشد، تا آنجا كه از شدت آن بكاهد و آن را ساده انگارد، خداى تعالى، سيصد درجه از درجات بهشت را برايش منظور دارد كه ميان آنها فاصله ى زمين تا آسمان است؛ و كسى كه در اطاعت و فرمانبردارى خداوند و انجام تكاليف بندگى، صبورى ورزد، ششصد درجه دارد كه ميان آنها فاصله ى زمين تا عرش است؛ و كسى كه بر معصيت و دورى گزيدن از آن، صبر و شكيب را پيشه ى خود سازد، نهصد درجه در بهشت دارد، كه ميان آنها فاصله ى ژرفاى زمين تا نهايى ترين مرز عرش خداوند است.
صديقه ى طاهره عليهاالسلام در بيان حكمت والاى صبر و خويشتندارى به پاداش نيكوى خداوند، كه براى صابران است، اشاره فرموده است كه:
قل يا عباد الذين آمنوا اتقوا ربكم للذين احسنوا فى هذه الدنيا حسنة و ارض الله واسعة انما يوفى الصابر و اجرهم بغير حساب. [سوره ى زمر، آيه ى 10.]
بگو: اى بندگان من كه ايمان آورده ايد، از پروردگارتان پروا بداريد. براى كسانى كه در اين دنيا خوبى كرده اند، نيكى خواهد بود، و زمين خدا فراخ است. بى ترديد، شكيبايان، پاداش خود را بى حساب و به تمام، خواهند يافت.

نوشتن دیدگاه