در قرن اول هجرى نامه ى حضرت على (ع) به اشعث بن قيس فرماندار آذربايجان، دلهاى مردم اين ديار را تسخير كرد [مضمون نامه ى امام على (ع) چنين بود: «فرماندارى براى تو وسيله ى آب و نان نيست بلكه امانتى است در گردن تو و تو نيز بايد مطيع مافوق باشى. درباره ى رعيت حق ندارى استبداد به خرج دهى. در مورد بيت المال به هيچ كارى جز با احتياط اقدام مكن. اموال خدا در اختيار توست و تو يكى از خزانه داران او هستى كه بايد آن را به دست من بسيارى و اميد است كه من رئيس بدى براى تو نباشم. والسلام» (نهج البلاغه، نامه ى 5.).] در قرن دوم هجرى ابراهيم فرزند امام محمدباقر (ع) به شهر گنجه از شهرهاى ارمنستان رفت و با قدوم خود اين سرزمين را به فدك پيوست. وى در سال 120 هجرى قمرى رحلت كرد و بقعه اش زيارتگاه خاص و عام منطقه ى اصلى شيعه نشين در آسياى ميانه آذربايجان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، تركمنستان، ازبكستان و قزاقستان است و بيشتر آنها دوازده امامى هستند و پيروان فرقه ى اسماعيليه در منطقه ى گورنف (بدخشان) در جمهورى تاجيكستان بسر مى برند. [اسكندر دارم: يك ميليارد مسلمان، ج 1، ص 13.] از آثار مهم تاريخى شهر باكو مسجد و مقبره ى يكى از نوادگان فاطمه ى زهرا (س) سيّد يحيى باكويى عالم و روحانى بزرگ است [اسكندر دارم: يك ميليارد مسلمان، ج 1: ص 11.] حدود هفتاد درصد مردم جمهورى آذربايجان شيعه و 30 درصد سنّى حنفى هستند كه مانند اعضاى يك خانواده در صلح و صفا بسر مى برند [اقوام مسلمان اتحاد شوروى، ترجمه ى محمدحسين آريا، ص 150 و اسلام در شوروى، ص 86.] زمينه ى رواج تشيّع در اين سرزمين را نامه ى حضرت على (ع) به فرماندار آذربايجان [عباس كيهان فر: «نگاهى به جمهورى مسلمان نشين آذربايجان»، مجلّه ى مشكوة، شماره ى 41 ص 89.] و رضايت و علاقه ى مردم اين ديار از خلافت آن حضرت فراهم ساخت.
در جمهورى چند ميليونى آذربايجان رئيس اداره ى دينى شيعه ملقّب به «شيخ الاسلام» است و نايب وى سنّى است و «مفتى الاسلام» خوانده مى شود.
مراسم عزادارى در سوگ ائمّه ى اطهار (ع) با عظمت فراوان برگزار مى شود و مراسم عاشورا و مجالس عزادارى امام حسين (ع) آنقدر باشكوه و عظيم است كه مى گويند حماسه ى سرور شهيدان امام حسين (ع) ضامن بقاى اسلام در آذربايجان- على رغم آن همه فشار حكومت شوروى سابق- بوده است. [عباس كيهان فر: «نگاهى به جمهورى مسلمان نشين آذربايجان»، مجله ى مشكوه، شماره ى 95 ص 96.]

نوشتن دیدگاه