در زمان مأمون امام رضا (ع) به خراسان دعوت شدند و با اصرار فراوان ولايتعهدى را پذيرفتند. نفوذ ولايت معنوى آن حضرت مردم را تحت تأثير فراوان قرار داد و مشهد آن حضرت شهر بزرگ و پربركتى را پديد آورد و فدك را تا بلاد خراسان توسعه داد، بطوريكه در آن ديار كمتر زمينى را مى توان يافت كه وقف امام رضا نباشد.
خاندان امام رضا (ع) از طريق فارس رهسپار خراسان بودند كه در نقاط مختلف مورد هجوم رژيم واقع شدند، ولى هر كجا كه قدم نهادند آن ديار را به قلمرو فدك افزودند، چنانكه سيّد ميراحمد و سيد ميرمحمد و سيد علاءالدين حسين در شيراز، و حضرت معصومه (س) خواهر امام رضا (ع) در قم، و حضرت عبدالعظيم حسنى در رى مدفونند و باعث رونق اين شهرها شدند.
گسترش فدك تا حدود سمرقند تداوم يافت كه وجود هزاران امامزاده و بقعه ى متبرّكه در شام عراق، ايران و آسياى ميانه نشانه هاى اين گسترشند.
از صدر اسلام مهاجرت نوادگان فاطمه ى زهرا (س) يعنى سادات حسنى و حسينى به سرزمينهاى شرقى اسلامى خصوصاً خراسان تا حدود سمرقند آغاز شد.
دسته اى براى فرار از ستم امويان مخصوصاً حجّاج بن يوسف راهى نواحى شرقى ايران شدند.
به هنگام ولايتعهدى امام رضا (ع) يك دسته از سادات علوى كه گفته مى شود چهل هزار تن بودند به دعوت مأمون به ايران آمدند و در شهر مرو خراسان مستقر شدند و پس از شهادت آن حضرت پراكنده گشتند.
دسته ى ديگر سادات علوى كه عليه خلفاى اموى و عباسى قيام كردند و به شهادت رسيدند و مردم براى آنها گنبد و بارگاه ساختند و آرامگاهشان باعث رونق و آبادى آن ديار گشت، مانند زيد بن على، نفس زكيه و يحيى بن عبداللَّه.
دسته اى از سادات در زمان حكومت علويان در مازنداران روى به دربار آنان نهادند. اين سادات بزرگوار وقتى به نواحى نسبتاً امنى مانند نقاط كوهستانى عراق و رى و ديلم و طبرستان رسيدند با مردم درآميختند و به تدريج به صورت بوميان محل درآمدند و از احترام خاصى برخوردار شدند. [مجلّه ى مشكوة، شماره ى 43، صص 182- 185.] انقلاب و تشكيل دولت سربداران خراسان در زمان مغولها و نيز جمعيتهاى ميليونى شيعيان در شهرهاى شمال خراسان چون بخارا [رجوع شود به سيد محسن امين: دائرة المعارف شيعه و استاد محمدجواد مغنيه: الشيعة فى الميزان، ص 196.] نشان دهنده ى دومين مرز گسترش فدك تا حدود سمرقند است.

نوشتن دیدگاه