94 «فَكُبْكِبُوا فِيها هُمْ وَ الْغاوُونَ»
95 «وَ جُنُودُ إِبْلِيسَ أَجْمَعُونَ»
 
ترجمه :
94. پس سرنگون مى‌شوند در جهنم، اين مشركين و كفار و اهل ضلالت.
95. و لشكر شيطان جميع آن‌ها.
 
تفسير :
[اهل جهنم سه دسته هستند]
بالجمله، اهل جهنم سه دسته مى‌شوند: دسته اول، كفار و مشركين كه از روى تقصير ايمان نياوردند، و اما [كسانى كه] از روى قصور [ايمان نياوردند] مثل اطفال و مجانين و سفها، معاف هستند.
دوم، «غاوون» كه اهل ضلالت هستند: ضالّ و مضلّ[1] .
دسته سوم، جنود ابليس از جن و انس و شياطين.
(فَكُبْكِبُوا فِيها هُمْ) «كبكب» از سر سقوط كردن است و چون به فعل مجهول ادا فرموده، يعنى آن‌ها را از سر مى‌اندازند در جهنم و نايب فاعل «كبكبوا»، كفار و مشركين است.
(وَ الْغاوُونَ) گذشت كه ارباب ضلالت باشند غير مؤمن از طبقات مسلمين و در اخبار [كه] تفسير به بنى اُميه و بنى فلان كردند از باب مصداق است[2]  و  مراد از فلان، عباس است يعنى بنى العباس و از باب تقيه ذكر عباس نشده، چنانچه از همين باب ذكر ثلاثه نشد و بالجمله، تمام ارباب ضلالت را چه ضال باشند يا مضلّ شامل مى‌شود.
 
[لشكر شيطان متشكل از جن و انسان است]
(وَ جُنُودُ إِبْلِيسَ) دو دسته هستند: يك دسته شياطين و كفار جن و يك دسته اتباع شيطان از انس كه مى‌فرمايد موقعى كه شيطان گفت كه من اغوا مى‌كنم آن‌ها را، خطاب رسيد به او: (قالَ اخْرُجْ مِنْها مَذْوُماً مَدْحُوراً لَمَنْ تَبِعَکَ مِنْهُمْ لاََمْلاََنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ)[3] .
 (أَجْمَعُونَ) تأكيد است كه يك نفر آن‌ها را باقى نمى‌گذاريم.

__________________________________________________________________________

[1] .  ضالّ: گمراه شده. مضلّ: گمراه كننده.
[2] .  تفسير قمى: ج2، ص99؛ تفسير البرهان:ج5، ص498، ح 5 و بحار الأنوار: ج2، ص26،ح4.
[3] .  فرمود: نكوهيده و رانده از آن مقام بيرون شو كه قطعاً هر كه از آنان از تو پيروى كند،جهنم را از همه شما پر خواهم كرد. سوره اعراف: آيه 18.

نوشتن دیدگاه