پيشوايان حق در سخت ترين شرايط از خود ضعف نشان ندادند و جز در مقابل خداوند، از كسى ترحم (استرحام ) نخواستند. آنان به پيروان خود آموختند كه عزت مؤمن در بى نيازى از مردم است . نبى مكرم اسلام مى فرمايد:
عز المؤمن استغناؤ ه عن الناس (349).
عزت مؤمن در بى نيازى او از مردم است .
البته اين سخن به معناى بى نيازى انسانها از يكديگر نيست ، بلكه نشان دهنده آن است كه آدمى در روابط اجتماعى و رفع نيازها، همواره بايد حفظ عزت نفس خود را در نظر داشته باشد، همان گونه كه پيامبر عزتمند اسلام در سخنى ديگر مى فرمايد:
اطلبوا الحوائج بعزه النفس (350).
خواسته هاى خود را با حفظ عزت نفس بخواهيد.
شاءن مؤمن چنين مى طلبد و پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) نيز در برخورد با مردم چنين رفتار مى كرد كه جلوه بى نيازى از ديگران در آنها شكوفا شود. در اين زمينه ، از امام صادق (عليه السلام) روايت شده است كه مردى از اصحاب پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) دچار تنگدستى و سختى شد. همسرش گفت : كاش خدمت پيامبر مى رسيدى و از او چيزى مى خواستى . مرد خدمت پيامبر آمد و چون حضرت ، او را ديد، فرمود: هر كس از ما تقاضا كند، به او عطا كنيم و هر كس بى نيازى جويد، خداوند بى نيازش ‍ كند. مرد با خود گفت : منظور پيامبر جز من نيست . پس به سوى همسرش ‍ بازگشت و او را از اين ماجرا آگاه ساخت . زن گفت : رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) نيز بشر است و از حال تو آگاه نيست . او را آگاه ساز. مرد دوباره نزد پيامبر آمد و چون حضرت ، او را ديد، همان جمله را فرمود و اين كار سه بار تكرار شد. در نتيجه ، مرد رفت و كلنگى عاريه گرفت و راهى صحرا شد. قدرى هيزم بريد و آورد و به نيم چارك آرد فروخت و آن را به خانه برد و خوردند. فرداى آن روز همين كار را كرد و هيزم بيشترى آورد و فروخت . او پيوسته كار مى كرد و مى اندوخت تا كلنگى خريد. باز هم اندوخت تا دو شتر و غلامى خريد و توانگر شد و حال او نيكو گشت . روزى خدمت پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) آمد و گزارش داد كه چگونه براى درخواست آمده بود و از پيامبر چه شنيد. حضرت فرمود: من كه گفتم : ((هر كس از ما تقاضا كند، به او عطا كنيم و هر كس بى نيازى جويد، خداوند بى نيازش ‍ كند(351))).
آنجا كه پاى عزت و كرامت در ميان است ، بايد روحيه عزت مدارى را پاس ‍ داشت و به تكاپو پرداخت . پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) مى فرمايد:
استغنوا عن الناس ولو بشوص السواك (352).
از مردم بى نياز باشيد، هر چند با ترك خواستن چوب مسواك .
پيامبر كرامت و عزت در همين باره براى پرهيز از درخواست كردن مى فرمايد:
لو يعلمون ما فى المساءله ما هشى احد يساءله شيئا(353).
اگر مردم مى دانستند در تقاضا چه (زشتى و آبروريزى هايى ) نهفته است ، هرگز كسى از كسى چيزى درخواست نمى كرد.
پيامبران در كمال مناعت طبع و استغنا از مردم قرار داشتند و مى كوشيدند تا ديگران را به ساده زيستى همراه با عزت دعوت كنند. پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) در سفارش به ابوذر غفارى (رحمه الله ) مى فرمايد:
يا اباذر اياك و السؤ ال فانه ذل حاضر و فقر تتعجله و فيه حساب طويل يوم القيامه (354).
اى ابوذر! از تقاضا كردن (اظهار نياز و ندارى ) بپرهيز؛ چون اين كار، ذلت نقد است و فقرى است كه خود به استقبال آن رفته اى و اين كار در روز قيامت ، حساب طولانى خواهد داشت .
حضرت على (عليه السلام) مى فرمايد:
اين سخن پيامبر را بپذيريد كه فرمود: هر كس در درخواست بر خود بگشايد، خداوند در نياز را بر او باز كند(355).

- پینوشتها -

349- شيخ عباس قمى ، انوار البهيه ، ص 221.
350- نهج السعاده ، ج 8، ص 276.
351- مشكاه الانوار، صص 184 و 185.
352- من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 71.
353- الجامع الصغير، ج 2، ص 431.
354- وسائل الشيعه ، ج 6، ص 308.
355- كافى ، ج 4، ص 19.

نوشتن دیدگاه