پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) در همه مناسبات خويش ، صبرى شگرف داشت و اين در حالى بود كه خود فرمود: ما اوذى احد ما اوذيت فى الله ؛ هيچ كس آنچنان كه من در راه خدا آزار ديدم ، آزار نديد(334))). آن حضرت در برابر آن آزارها صبر كرد و در مقابل زياده روى هاى جاهلان جز بردبارى روا نداشت . وقتى در جنگ احد، دندان هاى حضرت را شكستند و پيشانى ايشان شكاف برداشت ، اين صحنه بر بسيارى از اصحاب گران آمد و برخى عرض كردند: اى رسول خدا! نفرينشان كن تا به لعنت الهى دچار شوند. آن حضرت در پاسخ گفت :
من برانگيخته نشده ام تا انسانها را لعنت كنم . من مبعوث شده ام تا آنها را به سوى خدا دعوت كنم و به سوى رحمت رهنمون گردم و براى آنان رحمت باشم ، نه لعنت . خدايا! اين قوم مرا هدايت فرما؛ زيرا نمى فهمند(335).
در نتيجه همين صبر و بردبارى بود كه توانست انسان ها را متحول سازد و آنان را از تاريكى جاهليت رهايى بخشد. نقل شده است كه روزى شخصى يهودى در ميانه راهى جلو پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) را گرفت و مدعى شد كه از پيامبر طلبكار است . وى اظهار كرد كه هم اكنون و در همين كوچه بايد طلب مرا بدهى ! پيامبر فرمود: شما از من طلبى نداريد. بعد هم اجازه بدهيد بروم خانه و پول بياورم . يهودى گفت : يك قدم نمى گذارم عقب بروى ! پيامبر بردباى نشان داد، ولى مرد عبا و رداى پيامبر را گرفت و شروع به كشيدن كرد، به گونه اى كه گردن آن حضرت قرمز شد. از آنجا كه پيامبر قرار بود براى اداى فريضه نماز به مسجد برود و دير كرده بود، مردم نگران شدند و به دنبال ايشان آمدند و ديدند مردى يهودى آن حضرت را گرفته است و توهين مى كند. خواستند او را بزنند. پيامبر فرمود: هيچ كارى با او نداشته باشيد. من خودم مى دانم كه با اين رفيقم چگونه معامله كنم . پس ‍ با ملايمت و حوصله با او صحبت كرد و آن قدر صبر نشان داد كه مرد يهودى همان جا شهادتين گفت و مسلمان شد. مرد گفت : چنين صبر و تحملى را انسان عادى نمى تواند داشته باشد و به يقين ، تو از جانب خدا مبعوث شده اى و پيامبرى . اين صبر، صبر انبياست .(336)
آن حضرت نشانه هاى صابر را چنين بر مى شمارد:
علامه الصابر فى ثلاث : اءولها اءن لا يكسل و الثانيه اءن لا يضجر و الثالثه اءن لا يشكو من ربه عزوجل . لانه اذا كسل فقد ضيع الحق و اذا ضجر لم يؤ د الشكر و اذا شكا من ربه عزوجل فقد عصى (337).
نشانه هاى انسان صابر سه چيز است : اول آنكه تنبلى و سستى نمى كند. دوم آنكه دل تنگى نمى كند و سوم آنكه از پروردگارش شكوه نمى كند؛ زيرا اگر سستى و تنبلى كند، حق را ضايع مى سازد و اگر دل تنگى كند، شكر او را ادا نكند و چنانچه شكوه كند، به يقين ، در برابر پروردگارش عصيان كرده است .
در آيات الهى ، نصرت و پيروزى از پى آمدهاى صبر عنوان شده است .(338)
حضرت رسول الله (صلى الله عليه و آله ) نيز در كلامى متين به اين امر اشاره مى كند: ان النصر مع الصبر؛ به درستى كه پيروزى با صبر است )).(339)


در نبرد احد، پس از آنكه سواران دشمن به سركردگى خالد بن وليد از پشت سر به مسلمانان حمله كردند، نظام سپاه مسلمانان به هم ريخت . مسلمانان سرآسيمه از ميدان نبرد گريختند و به كوه پناه بردند و فقط على بن ابيطالب (عليه السلام) در كنار پيامبر باقى ماند. كار بسيار سخت شد و سپاه ابوسفيان از هر سو به جانبى كه پيامبر ايستاده بود، حمله ور شدند. تمام تلاش دشمن بر آن بود كه پيامبر را از ميان بردارند. در اين گير و دار، سنگى به پيشانى پيامبر خورد و ضربتى بر دهان مبارك . خون بر چهره مطهر او جارى شد و دندان او شكست . ايشان در همه اين امور تحمل فرمود و به كسى نفرين نكرد و مى گفت : ((خدايا! از اين گروه درگذر كه نادانند(340))).
هنگام تقسيم غنايم حنين ، شخصى با كمال تندى گفت : اين چگونه تقسيمى است ؟ خدا چنين تقسيمى را نخواسته است ! بعضى از مسلمانان ، با تندى جلو او را گرفتند و به او گفتند: اى دشمن خدا، آيا اين گونه با رسول خدا (صلى الله عليه و آله ) سخن مى گويى ؟ پس آن مسلمان به حضور پيامبر آمد و جريان را به عرض آن حضرت رساند. پيامبر فرمود: برادرم ، موسى (عليه السلام) را قومش بيشتر از اين آزار دادند و او تحمل كرد.(341)
پيامبر اعظم (صلى الله عليه و آله ) در گفتارى ديگر فرمود:
هنگامى كه روز قيامت مى شود، منادى ندا مى كند، به گونه اى كه همه صداى او را مى شنوند و مى گويند: كجايند صاحبان فضل ! گروهى از مردم بر مى خيزند، فرشتگان از آنها استقبال مى كنند و مى گويند: فضيلت شما چه بود كه به عنوان ((صاحب فضل )) شما را صدا زده اند؟ آنها در پاسخ گويند: در دنيا وقتى كه از ناحيه ناآگاهان به ما آسيب مى رسيد، تحمل مى كرديم و اگر از ناحيه آنها به ما بدى مى شد، عفو مى كرديم . منادى از طرف خداوند اعلام مى كند: اين بندگانم راست مى گويند. آنها را آزاد بگذاريد تا بدون حساب وارد بهشت شوند(342).

- پینوشتها -

334- الجامع الصغير، ج 2، ص 125.
335- الشفاء بتعريف حقوق المصطفى ، ج 1، ص 135.
336- سيره نبوى ، ص 139.
337- بحار الانوار، ج 71، ص 86.
338- نك : انفال : 64 و 65؛ آل عمران 120.
339- مكارم الاخلاق ، ص 469.
340- مجمع البيان ، ج 2، ص 50.
341- بحار الانوار، ج 21، ص 178.
342- داستانها و پندها، ج 6، ص 142؛ به نقل از: مجالس ابن الشيخ ، ص 63.

نوشتن دیدگاه