70 «وَ أَرادُوا بِهِ كَيْداً فَجَعَلْناهُمُ الاَْخْسَرِينَ»
 
ترجمه  :
70. پس اراده كردند به ابراهيم مكرر و حيله و تدبيرى، پس ما قرار داديم آن‌ها را در درجه اعلاى خسران و زيانكارى (1) .

 
تفسير :
[در بيان اراده بشر وتقارن آن با فعل اختيارى]
(وَ أَرادُوا بِهِ كَيْداً): اراده در بشر مقدمه اخيره مقارن با فعل است ؛ چون افعال بشر افعال اختيارى است و مقدماتى دارد: اول تصوّر سپس تصديق ثمّ عزم ثمّ جزم ثمّ اراده كه مقارن با فعل است ثمّ ايجاد كه فعل به معنى مصدرى است «فيصير موجوداً». و لكن بسا بعض مقدمات تحقق پيدا مى‌كند؛ ولى فعل تحقق پيدا نمى‌كند.
لكن افعال الهيه احتياج به اين مقدمات ندارد نه تصور و نه تصديق و نه عزم و نه جزم بلكه به مجرد اراده ايجاد (كه فعل به معنى اسم مصدرى است) تحقق پيدا مى‌كند كه به معنى اسم مصدرى است، و اراده حق به مذاق حكما از صفات ذاتيه است و از شئون علم كه تعبير به علم به صلاح مى‌كنند و به مذاق متكلمين همان نفس ايجاد و فعل به معنى مصدرى است كه تعبير به مشيت مى‌كنند و حق با حكماست. و فرق بين اراده و حكمت اين است كه حكمت علم به مصالح و مفاسد است، و اراده، علم به صلاح است مقابل كراهت كه علم به فساد است . مُريد و مُكره و اراده اين‌ها مقارن ايجاد است كه القا در نار باشد كه فعل به معنى مصدرى است ؛ لكن به ايجاد آن‌ها تحقق پيدا نكرد و محترق نشد و موجود نشد كه فعل به معنى اسم مصدرى است.
و «كيد» در اينجا به معنى تدبير و نقشه است كه به چه نحو احراق حاصل شود به تعليم شيطان كه شرحش بيان شد (2) .
(فَجَعَلْناهُمُ الاَْخْسَرِينَ) «خسران» در مقابل سعادت است و به زبان امروز بد شانسى و بدبختى مقابل خوش‌شانسى و خوشبختى است و تمام كفار و مشركين و معاندين و مخالفين در خسران و زيانكارى به هلاكت ابدى و عذاب دائمى گرفتار هستند؛ لكن اين مشركين ، كه نُمروديان باشند، اخسر از همه آن‌ها شدند؛ چون اين‌ها به سخت‌ترين انحاى هلاكت كه احراق باشد نسبت به ابراهيم اقدام كردند. خداوند به ضعيف‌ترين مخلوقات خود آن‌ها را هلاك فرمود كه به عوض آن پشه را مسلط بر آن‌ها كرد خون آن‌ها را مكيدند تا به هلاكت افتادند. حتى يك پشه نزديك دماغ نُمرود رسيد، نفس بالا كشيد، پشه وارد مغز نُمرود شد [و] بنا كرد نيش زدن . هر چه بر سر او مى‌زدند ساكت مى‌شد. سپس نيش مى‌زد، تا دو نفر را مقرر داشت كه دائماً با عمود بر سرش مى‌زدند تا هلاك شد.

_______________________________________________________________

  1.  ترجمه ديگر : و خواستند به او نيرنگى بزنند. ولى آنان را زيانكارترين مردم قرار داديم.
  2.  به آيه قبلى (69) رجوع شود.

نوشتن دیدگاه