32. دو نگاه به صفويه
پس از يك دوره هرج و مرج و ناامنى و بي سامانى در ايران پس از انقراض تيموريان و دست‏ اندازى خارجيان و اروپاييان به كشور، دوران 230 ساله حكومت صفويه از يك نگاه، يكى از درخشان ترين دوران هاى بالندگى تمدن وفرهنگ ايرانى- اسلامى است. پيشرفت فنون، هنرها و دانش هاى گوناگون در اين عهد، چشمگير و مايه افتخار نسل هاست. حمايت بيدريغ مادى و معنوى پادشاهان صفوى از عالمان، دانشمندان، فن‏ آوران و هنرمندان، و سازمان‏ يافتگى اين حمايتها در كنار پيشرفت اقتصادى و گسترش جغرافيايى، به ويژه در اوج شكوفايى و قدرت نظامى اين سلسله، انكارناشدنى است. اينها غرور و افتخار و اعتماد به نفس را براى همه ايرانيان به ارمغان آورد و نيروى متراكم و نهفته ‏اى را كه در عمق انديشه، ايمان، احساس و نوآورى ايرانى حياتى خفته داشت، به جنبش و پويش و رويش واداشت. پيشرفت و توسعه علوم دينى، تنها شاخه‏اى از اين درخت تناور است.
___________________________________________________
شروع پاورقي
1- حاج ميرزا حسين نورى طبرسى، فيض قدسى، ترجمه سيد جعفر نبوى، ص 81، به نقل از الاجازه الكبيره.
2- سيد على‏بن طاووس، كشف المحجه لثمره المهجه، ترجمه سيد محمدباقر شهيدى گلپايگانى، ص 6.
پايان پاورقي
___________________________________________________
از ديگر سو در اوج قدرت صفوى به فداييان يا جلادانى برمى ‏خوريم كه با يك اشاره شاه، شخصى را در يك لحظه تكه‏ تكه يا منفجر مى ‏كنند، او را از عضوى محروم مى ‏سازند يا حتى زنده‏ زنده مى ‏خورند. قدرتى را مى‏ بينيم كه به راحتى قتل عام مى‏ كند يا با سعايت فردى و عزت نفس خوشنويسى بزرگ مانند ميرعماد، تنها به تهمتى در مذهب، پيكر قطعه‏ قطعه شده او را بر سر راه مى ‏اندازد. در اين ميان كسى را قدرت و جرئت آن نيست كه اعتراضى كند يا حتى بر سر كشتگان آيد و آنان را به خاك سپارد. در دوران حضيض اين سلسله نيز برخى جلوه‏ هاى بيداد، تجاوز، تبعيض، فقر، ضعف قدرت مركزى، بي كفايتى شاه، حكومت خواجگان و خواجه ‏سرايان و درباريانِ رفاه ‏طلب، و بى ‏بندوبارى، بي سامانى و هرج‏ ومرج را مى ‏بينيم، اما اغماض و تحسين و تملق همه چيز را آسان مى‏ كند.
در كنار اينها و در همه فراز و نشيب سلسله صفوى، مذهب و تظاهر به مذهب اساس وحدت ملى و لايه زيرين و رويين فعاليت هاى اساسى بوده است بى‏ آن‏ كه در لايه‏ هاى ميانى كه شامل اكثر فعاليت ها و روح و مغز و جسم آنهاست تأثير بگذارد. به همين خاطر تظاهرات مذهبى را در كنار نموده اى غيرمذهبى يا مغاير با آموزه هاى دينى مى‏ توانيم ببينيم بى‏ آن ‏كه اغلب مزاحمتى براى يكديگر ايجاد كنند يا پرسشى را علنى سازند. اين حقيقت از اندرون دربار تا مسير كوچه و بازار نمايان است. خطوط قرمز نيز مشخص ‏اند. حكومت، دشمنى به اصطلاح بدمذهب در بيرون مرزها دارد (حكومت عثمانى) و دشمنى با حكومت به معنى همگرايى با بدمذهبى است. و اين يعنى پذيرش مرگ و آوارگى و شكنجه و از دست دادن خانه و زن و فرزند.
در زمان هايى از اين سلسله، شاه را مرشد كامل مى‏ خوانند و اطاعتش را واجب مى‏ دانند.
مردم نيز به شاه علاقه دارند و به سر او سوگند مى ‏خورند. تقريبا در تمام دوران حيات سلسله صفويه، هنرمندان، دانشوران، عالمان و فن‏آوران از حكومت و پشتيباني هاى او راضى‏ اند و بى‏ دغدغه به كار خود يا اجراى سفارش هاى حكومت مى ‏پردازند و زندگى را به خوبى و بااحترام مى‏ گذرانند.
ديگر طبقات جامعه نيز اغلب زندگى را كمابيش در امنيت و آسايش نسبى مى ‏گذرانند و كار خود را به پيش مى ‏برند.
اگر وضعيت شيعيان و ايرانيان شيعى را قبل و بعد از صفويه با يكديگر مقايسه كنيم، درك اين نكته دشوار نخواهد بود كه ايرانيان آن زمان، روى كارآمدن حكومت صفوى را هديه ‏اى خدايى و مائده ‏اى آسمانى بدانند كه به وسيله نسلى از فرزندان خاندان نبوى در پهنه ايران گسترده است و تا ظهور امام غايب گسترده خواهد ماند.

نوشتن دیدگاه