وقتى فهميدى كه نجات و رستگارى در گرو اعتماد بر خداست، پس بدانكه روى گردانى از او به طرف ديگران، همراه با بدبختى و فضاحت و موجب ذلت و محروم ماندن از رحمت حق خواهد بود، مگر حكايت محمد بن عجلان را نمى دانى كه در اثر مشكلات زمان به تنگنا افتاده بود؟ از زبان خودش بشنويد كه مى گويد:
در تنگدستى و مضيقه شديدى گرفتار شدم، در آن حال رفيقى نداشتم، دين سنگينى هم بر گردنم بود و طلبكار هر لحظه در مطالبه خود اصرار مى ورزيد. در اين حال، به سمت خانه حسن بن زيد كه در آن زمان امير مدينه بود - رفتم چون او مرا مى شناخت، پسر خاله ام محمد بن عبد الله نوه امام على بن الحسين - عليهما السلام - وقتى اين را فهميد در راه مرا ديد، دستم را گرفت و گفت: فهميدم كه چكار مى خواهى بكنى؛ بگو ببينم به در خانه چه كسى براى گشايش مشكلت بستى؟
گفتم: حسن بن زيد.
گفت: اگر اين كار را انجام بدهى، نيازت برطرف نخواهد شد، بلكه بايد به سوى كسى روى كنى كه قدرت و توان اين كار را دارد و او همان خدائى است كه بخشنده ترين بخشندگان است. پس اميد و آرزويت به درگاه باشد؛ چون من از پسر عمويم امام جعفر صادق - عليه السلام - شنيدم و او از پدرش از پدرانش از رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - نقل كرده است كه فرمود:
346 - اوحى الله الى بعض انبيائه فى بعض وحيه: و عزتى و جلالى لا قطعن امل كل امل امل غيرى بالاياس، ولا كسونه ثوب المذله فى الناس، ولا بغدنه من فرجى وفضلى.
يعنى: از جمله چيزهائى كه خداوند متعال بر يكى از پيامبر وحى فرستاد اين بود كه فرمود: به عزت و جلالم سوگند! كه هر كس به غير من دل ببندد، اميدش را مبدل به ياس مى كنم و بر تنش لباس مذلت مى پوشانم و از فضل و گشايش خود، دورش مى سازم.
- اعبدى يامل فى الشدائد غيريو الشدائد بيدى؟! ويرجو سواى و انا الغنى الجواد؟ بيدى مفاتيح الابواب و هى المغلقه و بابى مفتوح لمن دعانى.
يعنى: آيا بنده من در شدايد و سختيها به ديگران دل بسته است؟ در حالى كه گرفتاريها همه به دست من است؛ آيا به ديگران اميدوار است؟ در حالى كه منم آن بى نياز بخشنده اى كه كليدهاى تمامى درهاى بسته در دست اوست، دار خانه من، براى هر كس كه مرا بخواند گشوده است.
- الم تعلمون ان من دهته نائبه لم يملك كشفها عنه غيرى؟ فمالى اراه يامله معرضا عنى و قد اعطيته بجودى و كرمى ما لم يساله فاعرض عنى ولم يسالنى و سال فى نائبته غيرى؟!.
يعنى: آيا نمى دانيد كه اگر بر كسى حادثه اى وارد شود، غير از من كسى نمى تواند آن را بردارد، پس چه شده است كه او را در حال اعراض از خود مى بينم، من بر اساس جود و كرمم چيزهايى به او دادم كه حتى از من از درخواست هم نكرده بود، با اين حال در مشكلاتش به غير من رجوع نمود و از او طلب كرد و از من روى برگرداند!؟.
- و انا الله ابتدى ء با لعطيه قبل المساله افاسال فلا اجود؟ كلا اليس ‍ الجود و الكرم لى؟ اليس الدنيا و الاخره بيدى؟ فلو ان اهل سبع سماوات و ارضين سالونى جميعاو اعطيت كل واحد منهم مسالته ما نقص ذلك من ملكى مثل جناح البعوضه و كيف ينقص ملك انا قيمه؟.
يعنى: من آن خدايى هستم كه ابتدا به بخشش نمودم قبل از اينكه از من چيزى بخواهند، اما اگر چيزى خواستند به آنان نمى دهم؟ نخير (اين چنين نيست) آيا مگر جود و كرم، مخصوص من نيست؟ آيا مگر دنيا و آخرت در دست من نيست؟ اگر ساكنين زمين و آسمانهاى هفتگانه همگى از من چيزى بخواهند و من تمام خواسته هايشان را بر آورده سازم، چيزى حتى به اندازه بال يك پشه هم از ملكم كه نخواهد شد، چگونه كم شود ملكى كه من قيم آن هستم؟.
- فيا بوسا لمن عصانى و لم يراقبنى.
يعنى: بنابر اين، بدا به حال آن حس كه مرا معصيت كرد و مراقبم نبود.
به محمد بن عبد الله گفتم اين حديث را تكرار كن، او سه مرتبه تكرار كرد، آنگاه گفتم: نه، به خدا قسم! از اين به بعد، هرگز از كسى حاجتى طلب نمى كنم، مدتى نگذشت كه خداوند متعال از خزانه غيبى اش به من روزى رسانيد.
از رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - نقل است كه فرمود:
347 - قال الله عزوجل: ما من مخلوق يعتصم بمخلوق دونى الا قطعت اسباب السموات و اسباب الارض دونه، فان سالنى لم اعطه، و ان دعانى لم اجبه، و ما من مخلوق يعتصم بى دون خلقى الا ضمنت السموات و الارض رزقه، فان دعانى اجبته، و ان سالنى اعطيته، و ان استغفرنى غفرت له.
ضمانت مى كنم كه آسمان و زمين روزى اش را بدهند، چنين فردى اگر دعايم كند، اجابتش مى كنم و اگر از من چيزى بخواهد، به او مى دهم و اگر طلب آمرزش كند او را مى آمرزم.
از امام حسن عسكرى - عليه السلام - روايت شده است كه فرمود:
348 - ارفع المساله وجدت التحمل يمكنك فان لكل يوم رزقا جديدا، و اعلم ان الالحاح فى المطالب يسلب البهاء، ويورث التعب و العناء، فاصبر حتى يفتح الله لك بابا يسهل الدخول فيه، فما اقرب الصنع من الملهوف، و الامن من الهارب المخوف، فربما كانت الغير نوعا من ادب الله.
يعنى: تا مى توانى چيزى نخواه؛ چون هر روز را روزى تازه اى است و بدانكه اصرار در طلب، ارزش و بهاى آدمى را زايل مى سازد و رنج و سختى را بر جاى مى گذارد، پس صبر كن تا خداوند متعال درى بر تو بگشايد كه دخول در آن آسان باشد. چه نزديك است نيكى و احسان به انسان اندوهگين و مظلوم و امن و امان به فرد ترسيده. و چه بسا تغيير حالات انسان (از غنى به فقر، از صحت به مرض و...) نوعى از تربيت الهى باشد.
- والحظوظ مراتب فلا تعجل على ثمره لم تدرك فانما تنالها فى اوانها و اعلم ان المدبر لك اعلم بالوقت الذى يصلح حالك فيه فثق بخيرته فى جميع امورك يصلح حالك ولا تعجل بحوائجك قبل وقتها فيضيق قلبك و صدرك و يعشيك القنوط.
يعنى: بهره ور روزى، مراتبى دارد پس نسبت به ثمره و حاصلى كه به تو نرسيده عجله نكن؛ چون هرگاه وقتش برسد، بدان خواهى رسيد. بدان آن كس كه كارگردان تو است بهتر مى داند كه چه وقتى براى تو مناسب تر است؛ بنابر اين، به اختيار و انتخاب او در تمام كارهايت اعتماد كن تا حالت اصلاح شود و در حاجات خود، قبل از رسيدن زمانش، تعجيل ننما كه در اين صورت، قلبت گرفته، سينه ات تنگ خواهد شد و نا اميدى تو را در بر مى گيرد.
- و اعلم ان للحياء مقدارا فان زاد عليه فهو سرف، و ان للحزم مقدارا فان زاد عليه فهو تهور، واحذر كل ذكى ساكن الطرف ولو عقل اهل الدنيا خربت.
يعنى: بدانكه حيا را اندازه اى است كه زياده بر آن اسراف است و براى احتياط و محكم كارى هم حدى است كه بيش از آن، كار را خراب مى كند، مبادا افراد باهوش كه چشم بر هم نمى گذارند، به تو آسيبى برسانند اگر اهل دنيا عقل داشتند (و آن را به كار مى بستند، هرگز دنيا آباد نمى شد بلكه) خراب مى گشت.
اى عزيز! در اين حديث نظر كن كه چه آداب دقيقى را در بردارد و چگونه انسان را به سوى زهد در دنيا گرايش مى دهد كه مى فرمايد: اگر اهل دنيا عقل مى داشتند، دنيا خراب مى شد، بنابر اين، عقل سالم حكم به خراب ساختن دنيا و بى اعتنايى بدان دارد، هر كس به آن اهميت بدهد و آبادش ‍ سازد، معلوم مى شود كه عقل ندارد.
----------------------------------------------------------------------------
جمال و السالكين شيخ احمد بن فهد حلى (قدس سره الشريف)
ترجمه: حسين غفارى ساروى

نوشتن دیدگاه