بـنـابـر آن چـه مـا تـحـقيق نموده ايم، به كف گرفتن رهبرى و مرجعيت دينى در دوران غيبت طـولانـى امـام مـهـدى عـليـه السـلام، بـه دسـت فـقـيـه گـرانقدر شيخ (حسن بن على بن عقيل عمانى) آغاز گرديده است.(1)
مـرحـوم (سـيـد مـحـمـد مهدى بحر العلوم) قدس سره در مورد آن شخصيت بزرگ علمى و فقهى مى نويسد:
(او نخستين كسى است كه فقه را دسته بندى و تهذيب كرد و در راه استنباط احكام شرعى از ادله تفصيلى آن، دست به تلاش و اجتهاد زد و در آغاز غيبت كبرى، راه را براى تحقيق و تفحص از اصول و فروع و گسترش ‍ بخشيدن بدانها و بنياد پايه هاى آن، گشود.)
و نـيـز مـى نـويـسـد: (مـوقـعـيـت ايـن عـالم بـزرگ، در درسـتـكـارى و عـدالت، عـلم و فـضل، تخصص در عقايد و فلسفه اسلامى و فقه و فقاهت روشنتر و آشكارتر از آن است كـه نـيـاز به بيان باشد. علما و بزرگان فقه و فقاهت، به ويژه دو شخصيت گرانقدر عـلم و فـقـه (عـلامـه حـلى) و (مـحـقـق حـلى) و عـلمـاى پـس از آن دو بـزرگـوار بـه فـرمـايـشـات مـرحـوم (عـمـانـى) و فـتـواهـاى او و ثـبـت و نقل آنها، سخت بها مى دادند).(2)
فـقـيـه بزرگوار مرحوم (عمانى) در نظر فقها و علماى بزرگ، مقام و منزلت بسيار والايى دارد و دانشمندان پيشين ما، همچون مرحوم مفيد و طوسى او را ستوده اند.
او در مـوضـوع (امامت) كتابى بنام (الكر و الفر) نگاشت و در فقه، كتابى تحت عـنـوان (المـتـمـسـك بـحـبـل آل الرسـول) بـه رشـتـه تحرير درآورد كه كتاب قطور و پـرارزشـى بـوده و در آن روزگـاران مـشـهـور بـوده اسـت، اما متاءسفانه به دست حوادث روزگار از بين رفته و در دسترس ما نيست.
من در كتابهايى كه در اين رابطه در دسترس داشتم تاريخ ولادت و
رحـلت كـرده اسـت چـرا كه او از نظر زمان پيشتر از (ابن جنيد) بوده است و مى دانيم كه (ابن جنيد) از استاتيد مرحوم مفيد بوده است.(3)
شـايـد درسـت باشد كه بگوييم: در فاصله ميان رحلت چهارمين سفير خاص حضرت مهدى (ع) و ظـهـور نـبـوغ مـرحـوم (شـيـخ مفيد) حلقه هاى مفقوده اى است كه يك سوى آن، غيبت كبرى است و يك سوى ديگر آن، روشن نبودن مرجعيت و رهبرى فقها در اين مدت براى امت و جـا نـيـفـتـادن آن اسـت؛ چـرا كـه رحـلت چـهـارمـيـن سـفـيـر امـام عـصـر(ع) بـه سـال 329 هـجـرى اتـفـاق افـتـاد و ولادت مـرحـوم مـفـيـد در سال 336 يا 338 هجرى.
بـه هـر حال، رهبرى فكرى و مرجعيت دينى، شكل خاص خويش را گرفت و حلقه هاى درس در بغداد تشكيل شد و سالها سپرى گرديد تا ستاره (مفيد) در بغداد درخشيدن آغاز كرد و او حـوزه عـلمـيـه را پـى ريـخـت. در مـجـلس ‍ درس او، دهـهـا نفر از فضلا حاضر شدند و پـيـشـاپـيـش آنـان، دو سـيـد گـرانـقـدر (رضـى و مرتضى) بودند كه هر كدامشان از بارزترين و درخشانترين چهره هاى علمى شناخته شدند.
------------------------------------------
1-(عمان) همان كشورى است كه اينك به سلطنت عمان شهرت دارد.
2-الفوائد الرجاليه، معروف به رجال بحرالعلوم، ج 1، ص 220.
3-رجال بحر العلوم، ج 2، ص 220.
--------------------------------------
آيت الله سيد محمد كاظم قزوينى

نوشتن دیدگاه