‏كتابهاى معارف سرشار از سخنان تابناك آن‏حضرت است. زيرا اوشكافنده دانش، در خاندان رسالت بود. ولى ما در اينجا تنها به ذكرپرتوهايى از اين انوار تابناك پسنده مى‏كنيم باشد كه خداوند دلهاى ما رابدانها روشنايى بخشد و حقيقت جانهايمان را به ما نشان دهد و ما را به‏راه راست و استوار خود، رهنمون شود.
اينك با هم اندرزهاى حكيمانه امام باقرعليه السلام به يكى از اصحابش به‏نام جابر بن يزيد جعفى را از نظر مى‏گذرانيم:
"تو را به پنج چيز سفارش مى‏كنم: اگر مورد ستم واقع شدى تو ستم‏مكن، اگر به تو خيانت شود تو خيانت مكن، اگر به تو دروغ گويند تو دروغ‏مگو، اگر تو راستودند شاد مشو و اگر نكوهشت كردند بى تابى مكن و در باره‏آنچه در خصوص تو مى‏گويند بينديش اگر آنچه در باره‏ات مى‏گويند در خودت‏ديدى بدان كه سقوط تو از چشم بيناى خداوند عزو جل در هنگامى كه براى‏كار درستى خشم كردى مصيبتى بزرگتر است برايت از اين كه بيم دارى ازچشم مردم بيفتى و اگر بر خلاف واقع گفته‏اند اين خود ثوابى است كه بى‏رنج‏آن را به دست آورده‏اى.
بدان كه تو دوست و يار ما محسوب نخواهى شد تا چنان شوى كه اگر تمام‏همشهريانت گرد آيند و يكزبان گويند كه تو مرد بدى هستى مايه اندوه تونگردد و اگر همه گويند تو مرد نيكى هستى موجبات شادى تو فراهم نشود، امّاهمواره خودت را به قرآن عرضه كن كه اگر به راه قرآن مى‏روى وآنچه را كه اونخواسته تو نيز نمى‏خواهى و آنچه را كه خواسته، مى‏خواهى و از آنچه بر حذرداشته مى‏ترسى پس استوار باش و مژده‏ات باد كه هر چه در باره تو گويند، تورا زيان نرساند و اگر از قرآن جدايى پس چرا بر خود مى‏بالى؟! براستى مؤمن‏سر سختانه مشغول جهاد با نفس است تا بر هوا و هوس نفس خويش غلبه‏كند. يك بار نفس را از كژى به راستى آرد و با خواهش او براى خدا مخالف‏شود و بار ديگر هم نفس او را به زمين زند و پيرو خواهش او گردد و خدايش‏دست گيرد و از جا بلند كند و از لغزشش بگذرد و متذكر شود و از خداى‏بترسد و بدو توبه كند و معرفت و بنيائى‏اش افزون شود چرا كه ترسش از اوبيشتر شده است و خداوند در اين باره مى‏فرمايد:
(إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُم مُبْصِرُونَ) (1) "براستى چون ايمان آوردگان را از شيطان و سوسه‏هايى به دل رسد، همان‏دم خدا را به ياد آرند و بى درنگ بصيرت يابند."
اى جابر روزى اندك را از سوى خدا براى خويشتن بسيار گير كه از عهده‏شكرش بايد به درآيى و طاعت افزون خود را براى خود اندك انگار تا بدين‏وسيله نفس را خوار دارى وخود را سزوار گذشت گردانى. شرّ موجود را ازخود به وسيله دانش حاضر دفع كن و علم حاضر خود را با عمل خالصانه به‏كار بند و در عمل خالص از غفلت بزرگ به نيك بيدارى و هشيار بودن كناره‏گير و نيك بيدارى را با ترس صحيح از خداوند تحصيل كن و از آرايشهاى‏نهانى به زندگى موجود دنيوى بر حذر باش و زياده رويهاى هوا به رهنمايى‏عقل محدود كن و هنگام غلبه هوا از علم راهنمايى و مدد جو و اعمال‏خالصانه‏ات را براى روز قيامت ذخيره نگه دار و با انتخاب قناعت از زيادحرص ورزيدن خود دارى نما و با كوتاه كردن آرزو، شيرينى زهد را به سوى‏خدا جلب كن و طنابهاى آز را به سردى يأس و نااميدى ببر و با خود شناسى‏راه خود بينى را ببند و با تفويض صحيح امور به خداوند، به آسودگى برس و بافزون ياد كردن خداوند در خلوتها به رقت قلب دست ياب و با دوام اندوه، دل‏را نورانى كن و با ترس راست و صادقانه، خود را از ابليس حفظ كن مبادا به‏اميدوارى دروغين دل خوش كنى كه اين تو را در هراسى راست خواهدانداخت و مبادا در كارها امروز و فردا كنى كه‏اين دريايى‏است كه نابودشوندگان در آن غرق خواهند شد ومبادا غفلت كنى كه اين مايه سنگدلى و ازآنچه در آن عذر و بهانه‏اى برايت نباشد بپرهيز كه پشيمانها بدين پناه مى‏آرندوبه پشيمانى بسيار و استغفار فراوان از گناهان گذشته‏ات باز گرد و با دعاى‏خالصانه و راز و نيازهاى شبانه از رحمت و گذشت الهى بر خوردار شو، و بابسيارى شكر، نعمتهاى بيشترى به سوى خود جلب كن، و با كشتن آز وطمع‏در پى بقاى عزت و سر فرازى باش و اين آز را با عزّت نا اميدى از ميان برواين عزّت نااميدى را با بلند همتى به دست آر و كوتاه كردن آرزو را از دنياتوشه بردار و از هر فرصتى براى رسيدن به مقصود خويش سود جو و مبادا به‏چيزى كه بدان اطمينان ندارى، اعتماد كنى. و بدان كه هيچ دانشى چون‏سلامت جويى نيست و هيچ سلامتى همچون سلامت دل نيست و هيچ خردى‏همچون مخالفت با هوا نيست و هيچ فقرى همچون فقر قلب نيست. هيچ‏ثروتى همانند بى نيازى دل و هيچ شناختى همچون خود شناسى نيست و هيچ‏نعمتى مانند عافيت و هيچ عافيتى مثل يار شدن توفيق نيست و هيچ شرفى‏همسنگ بلند همتى نيست وهيچ زهدى همگون با كوته آرزويى نيست و هيچ‏عدالتى همانند انصاف نيست و هيچ ستمى همچون موافقت با هوا و هوس‏نيست وهيچ اطاعتى بمانند انجام فرايض نيست وهيچ مصيبتى همچون بى‏خردى نيست و هيچ گناهى همانند كوچك شمردن گناهت و خشنودى ازحالتى كه در آنى نيست و هيچ فضيلتى همچون جهاد و هيچ جهادى همانندجهاد با هوا وهوس نيست و هيچ نيرويى همچون نيروى جلوگير از خشم‏نيست و هيچ ذلّتى همچون ذلّت آز نيست و مبادا با وجود فرصت بهره ورى رااز دست دهى كه اين عرصه‏اى است كه به اهل خود زيان مى‏رساند."
ونيز آن‏حضرت فرمود:
"سخن پاك را از هر كس كه مى‏گويد، فراگيريد اگر چه خود بدان عمل‏نمى‏كند، زيرا خداوند مى‏فرمايد:
( الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ) (2)
"بندگانى كه سخنان را مى‏شنوند و از بهترين آن پيروى مى‏كنند. آنانندكسانى كه خدا هدايتشان كرده است."
واى بر تو اى فريب خورده چرا نمى‏ستايى كسى را كه بدو چيزى فانى‏مى‏دهى و او به تو چيزى باقى مى‏بخشد. يك درهم فانى را به ده درهم ده تاهفتصد درهم باقى بگيرد يعنى چندين برابر.
واى بر تو براستى تو يكى از دزدان گناهان هستى هر آنگاه كه بر تو شهوتى‏يا ارتكاب گناهى رخ دهد و تو شتابان به سوى آن روى و به جهل خويش درانجام آن بكوشى گويى كه در برابر چشم خدا نيستى و يا خداوند در كمين توننشسته است.
اى جوينده بهشت! چقدر خواب تو دراز و مركبت كند و همتت سُست‏است. پس واى خدايا از اين طالب و مطلوب! واى گريزنده از دوزخ! چه‏شتابان به سوى آتش روانه‏اى و چه زود خود را در آن فرو مى‏افكنى"!! (3)
-------------------------------------------------------
1-سوره اعراف، آيه 201.
2-سوره زمر، آيه 18.
3-فى رحاب ائمّة اهل البيت - سيرة الباقر، ص‏22 - 21.
---------------------------------------------------
نويسنده: آيت الله سيد محمد تقي مدرسي
مترجم: محمد صادق شريعت

نوشتن دیدگاه