الحمد للَّه، و صلّى اللَّه على محمّد و آله الطاهرين.
در آغاز گفتگو درباره امام محمّدباقرعليه السلام لازم است كه به دو شيوه متفاوت‏در ارزيابى زندگى ائمه و سيره استوار آنان اشاره كنيم.
عده‏اى هستند كه زندگى امامان معصوم را با مقياس سياست و نهايت نقشى‏را كه آنان در اين عرصه برعهده داشته‏اند، ارزيابى مى‏كنند اينان حتى عبادت‏و دانشها و اخلاق ائمه را با عينك سياسى مى‏نگرند.
در اين ميان اغلب مورخان را نيز در اين عهد، مى‏بينيم زندگى آنان را فقط در چهارچوب تنگ فرديت محدود مى‏كنند و حتى آن را از سياق زمانى خودنيز جدا مى‏سازند.
در ميان اين دو شيوه، روش ميانه‏اى وجود دارد كه زندگى ائمه را آكنده ازپرتوافشانيهاى فردى مى‏داند كه از مرزهاى زمانى و مكانى فراتر رفته است‏وآن را داراى چنان گستره باز سياسى قلمداد مى‏كند كه باشرايط تاريخى‏مخصوص به خود، هماهنگ و سازگار است.
آرى، ائمه نمونه‏هاى‏والاى‏انسانيت هستند. همواره‏شمار مردان سياستمدارنسبت به ديگر مردمان، بسيار اندك و ناچيز است. بنابر اين درست نيست كه‏هر يك از نمونه‏هاى كامل بشرى در قله حكومت باشند تا رفتار و كردار آنان‏تنها روشنگر راه حكام ديگرى نظير خود باشد. بلكه منطقى و معقول آن است‏كه آنها در تمام سطوح اجتماعى، افرادى نمونه و الگو باشند تا حجت خدا برمردم با شدّت و كمال تمام گردد!
اگر قرار بود كه تمام آنها در رأس حكومت باشند، البته مردم مى‏گفتند كه‏شيوه و عملكرد آنان تنها مخصوص صاحبان قدرت و حكومت است و به ماربطى ندارد كه در كار حكام دخالت كنيم؟!
علاوه بر اين برخى از مردم همواره مى‏كوشيده‏اند از پيروى كردن ازپيامبران و امامان سربتابند تنها به اين بهانه كه آنان بشر نبوده‏اند و در نتيجه‏نمى‏توان از هدايت آنان بهره‏مند شد و يا اينكه هيچ يك از ما نمى‏توانيم درقالب فرشته درآييم!
تمام فشارها و شكنجه‏هايى كه بر پيامبران و امامان روا شد و زندانهاوآزارها و دربدريها و ترسها و حتى كشتارها و اسارتها و بد نام كردن آنان همه‏دليل بر آن است كه اينان نيز انسانهايى ما بوده‏اند كه تنها با گرفتن وحى و اراده‏و تمسك به حبل اللَّه از ما تمايز گشته‏اند. خداوند در اين بار به پيغمبر خودمى‏فرمايد:
( قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحَى‏ إِلَي‏غَّ أَنَّمَا إِلهُكُمْ إِلهٌ وَاحِدٌ) (1)
"بگو همانا من بشرى همانند شما هستم كه بر من وحى مى‏شود همانامعبودتان خدايى است يگانه."
ونيز مى‏فرمايد: پيامبران به مردم گفتند:
( إِن نَّحْنُ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ وَلكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَى‏ مَن يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَمَا كَانَ لَنَإ؛ك‏للَّه‏أَن نَّأْتِيَكُم بِسُلْطَانٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ) (2)
"ما جز بشرى همانند شما نيستيم لكن خداوند بر هركس از بندگانش كه‏خواهد منت نهد و ما را نيست كه معجزه‏اى آوريم مگر با اذن خدا، ومؤمنان‏بايد بر خداوند توكل كنند."
شايد همين كه خداوند مى‏دهد اوليايش در معرض شكنجه‏ها و آزارها قرارگيرند، بدان جهت باشد كه از يك‏سو مردم آنان را تا مرز خدايى بالا نبرند وخود سقوط كنند و از سوى ديگر به خاطر اين فشارها و سختتيهايى كه متحمل‏مى‏شوند، بر درجات آنان در پيشگاهش بيفزايد، از طرفى هم به مردم ساده‏لوح بفهماند كه از ترس شكنجه و فشار و فرار از آن دست از دين نشويند.
اينك زمانى به نوشتن درباره زندگى پنجمين پيشواى شيعه و هفتمين‏الگوى والاى معصوم‏عليه السلام مى‏پردازم كه كنار مرقد زينب بزرگ بانوى جهان‏اسلام، در شام مسكن گزيده‏ام و از خداوند مى‏خواهم نور هدايت امام‏باقرعليه السلام را بر ما تمام كند و ما را از پايدارترين پيروان آن حضرت و نيك‏فرجام ترينشان قرار دهد!
انّه ولىُّ التّوفيق‏
محمّد تقى مدرّسى‏
نام: محمّد بن على عليه السلام‏
پدر و مادر: امام سجّادعليه السلام، فاطمه (دختر امام حسن مجتبى) (از اين رو، آن حضرت هم از ناحيه پدر و هم از ناحيه مادر، به بنى‏هاشم، منسوب است).
شهرت: باقر
كُنيه: ابو جعفر
زمان و محلّ تولّد: اوّل رجب، يا سوّم صفر سال 57 هجرى در مدينه.
زمان و محلّ شهادت: روز دوشنبه 7 ذيحجّه سال 114 ه ق در سنّ 57 سالگى، به دستور هشام بن عبد الملك، مسموم شده و در مدينه به شهادت رسيد.
مرقد شريف: در مدينه، در قبرستان بقيع.
دوران زندگى، سه بخش:
1- 3 سال و 6 ماه و10 روز با جدّش‏امام حسين‏عليه السلام.
2- 34 سال و 15 روز با پدرش امام سجّادعليه السلام.
3- 19 سال و ده ماه و 12 روز مدّت امامت، در اين دوره كه بنى‏اميّه و بنى عبّاس، در جنگ بودند، امام باقرعليه السلام كمال استفاده را در جهت تربيت شاگرد، و استحكام و گسترش تشيّع و انقلاب فرهنگى نمود.
-------------------------------------------------------
1-سوره كهف، آيه 110.
2-سوره ابراهيم، آيه 11.
---------------------------------------------------
نويسنده: آيت الله سيد محمد تقي مدرسي
مترجم: محمد صادق شريعت

نوشتن دیدگاه