خراسانى و ياور او شعيب بن صالح هر دو ايرانى هستند.
كـليـه منابع روايى شيعه و سنى، پيرامون حضرت مهدى عليه السلام اتفاق نظر دارند كـه آن بـزرگـوار بـعـد از نهضتى مقدماتى كه برايش بوجود مى آيد، ظهور مى كند... و يـاران درفـش هـاى سـيـاه، ايـرانى اند كه زمينه ساز حكومت آن حضرت و آماده كننده مقدمات فـرمـانـروائى وى مـى بـاشند. در اين روايات، اتفاق است كه دو شخصيت وعده داده شده، سيد خراسانى و يا هاشمى خراسانى و ياور او شعيب بن صالح هر دو ايرانى هستند... تا پايان رواياتى كه مربوط به آنان در منابع شيعه و سنى آمده است.
امـا مـنـابـع حـديـث شـيعه علاوه بر ايرانيان، افراد ديگرى را بعنوان زمينه سازان ظهور حضرت مهدى عليه السلام بنام يمنى ها ذكر نموده است چنانكه روايات بيشمارى در منابع شـيـعـه وجـود دارد كـه بـطـور عـمـوم دلالت دارد كـه قبل از ظهور آن حضرت، حكومت و يا نيرو و يا نهضتى مبارز و انتقام گيرنده بر پا خواهد شـد... مـانند اين روايتى كه مى گويد: ((او مى آيد و براى خداوند، شمشيرى است از نيام كشيده شده)) البته اگر چنين روايتى وجود داشته باشد.
چـه ايـنـكـه صـاحـب كـتـاب ((يـوم الخـلاص)) آن را بـا ذكـر پـنـج مـنـبـع نقل كرده است كه من اين روايت را در اين منابع نيافتم، همچنين موارد متعدد ديگرى كه براى آنـهـا هـم مـنـابـعـى را ذكـر نـمـوده اسـت! خـداونـد بـه مـا دقـت و امـانـت در نـقـل روايـات را عـنايت فرمايد... و مانند روايت ابان بن تغلب از امام صادق عليه السلام كه گفت شنيدم، حضرت مى فرمود:
((هـنـگـامـيـكـه درفـش حق برافراشته ميگردد شرقى ها و غربى ها را لعن و نفرين مى كنند! آيا ميدانى براى چه؟ عرض كردم خير. براى آنچه را كه مردم با آن روبرو ميشوند از اهل بيت و فرزندان آن حضرت پيش از ظهور وى))(1)
ايـن روايـت دلالت دارد كـه اهـل بـيـت آن حـضـرت، از بنى هاشم اند و پيروان وى، غرب و شـرق را خـشـمـگين و ناراحت كرده اند، آنها (دشمنان) زمانيكه با نهضت ظهور حضرت مهدى عـليـه السـلام روبـرو مـى شـونـد بـراى آنـان مـصـيـبتى بس ‍ بزرگ است كه در اثر آن اعـصـابـشـان را از دست مى دهند و روايتى كه قبلا از روضه كافى در تفسير آيه شريفه بـعـثـنـا عـليـكـم عـبـادا لنـا اولى بـاءس شـديـد از امـام صـادق عـليـه السـلام نقل شد حضرت فرمودند:
((گـروهـى را كـه خـداونـد پـيـش از ظـهـور قـائم بـرمـى انـگـيـزد، هـيـچ دشمنى را از آل پـيـامـبـر صـلى الله عـليـه و آله فـرا نـمـى خـوانـنـد مـگـر ايـنـكـه او را بقتل مى رسانند))
و سـايـر روايـاتـى كـه دلالت دارد، مـهـيا شدن مقدمه و زمينه براى ظهور آن حضرت، با نـيـروى نـظـامـى و تبليغاتى جهانى است و چنانكه در برخى روايات آمده است بگونه اى است كه ((نام او بر سر زبانهاست)).
بنابراين روايات مربوط به مقدمات ظهور، به سه دسته تقسيم مى شود:
الف ـ روايـات مـربـوط بـه روى كـار آمدن ياران درفشهاى سياه كه شيعه و سنى بر آن اتفاق دارند.
ب ـ روايات مربوط به حكومت يمنى كه فقط در منابع شيعه وارد شده است، البته شبيه ايـن روايـات، احـاديـثـى در بـرخى از منابع اهل سنت است مبنى بر ظاهر شدن يمنى پس از ظهور حضرت مهدى عليه السلام.
ج ـ رواياتى كه حاكى از ظاهر شدن و روى كار آمدن زمينه سازان ظهور آن بزرگوار است، بـى آنـكـه آنـهـا را مـشـخص ‍ نمايد... اما بزودى متوجه خواهيد شد كه اين روايات بطور عموم دلالت بر ياران و يمنى آن حضرت دارد كه زمينه ساز حكومت وى هستند.
امـا روايـات، زمـان روى كـار آمـدن حـكـومـت يـمـنـى هـا را مـشـخـص نـمـوده اسـت كـه در هـمان سـال ظهور حضرت و همزمان با خروج سفيانى از سرزمين شام و يا نزديك خروج سفيانى كه دشمن و مخالف حضرت است، مى باشد. چنانكه خواهيد دانست.
امـا حـكـومـت زمـيـنـه سـازان ايـرانـى، بـه دو مـرحـله مـشـخـص تـقـسـيـم مـى شـود: مـرحـله اول، آغـاز نـهـضـت آنان بوسيله مردى از قم، كسى كه حركتش سرآغاز اءمر ظهور حضرت مهدى عليه السلام است، چه اينكه روايات گوياى اين است كه ((آغاز نهضت آن حضرت از ناحيه مشرق است)).
مـرحـله دوم، ظـاهـر شـدن دو شـخـصـيـت مـورد نـظـر، در بين آنها به نام سيد ـ خراسانى و فـرمـانده نيروهاى آن حضرت و جوان گندمگونى كه نام وى در روايات، شعيب بن صالح ضبط شده است.
چـنـانكه مى توان، نقش ايرانيان زمينه ساز را با توجه به پيشامدها و حوادثى كه ذكر آنها در اخبار آمده است.
مرحله اول: از آغاز نهضت آن توسط مردى از قم تا ورودشان در جنگ.
مـرحـله دوم: داخـل شـدن در جـنـگـى طـولانـى، تـا ايـنـكـه خـواسته هاى خويش را بر دشمن تحميل مى كنند.
مـرحـله سـوم: رد كردن خواسته هاى نخستين خود كه اعلام كرده بودند و بپا شدن قيام همه جانبه آنان.
مرحله چهارم: سپردن پرچم اسلام بدست تواناى حضرت مهدى عليه السلام و شركت جستن آنها در نهضت مقدس آن حضرت.
در بـرخـى از روايـات، آمـده اسـت كه ظاهر شدن خراسانى و شعيب در اثناى جنگ ايرانيان بـوقوع مى پيوندد، بگونه اى كه آنها با توجه به طولانى شدن نبردشان با دشمن، خـودشـان سـيـد خـراسـانـى را بـعـنـوان سـرپـرسـتى امور اجتماعى و سياسى خود برمى گـزيـنـنـد گـر چـه وى از پـذيرفتن اين منصب خرسند نيست، اما آنها او را سرپرست خود قـرار مـى دهـنـد، سـپـس سـيد خراسانى، شعيب بن صالح را به فرماندهى نيروهاى مسلح خويش برمى گزيند.
در تـعـدادى از روايـات، زمـان آخـريـن مـرحـله زمـيـنـه سـازى آنـان كـه مـتـصـل بـه ظـهـور حـضـرت مـهـدى عـليـه السـلام اسـت مـشـخـص گـرديـده كـه شـش سـال خـواهـد بـود. ايـن بـرهـه، مـرحـله شـعـيـب و خـراسـانـى اسـت، از مـحـمـد بـن حـنـيـفـه نقل شده است كه فرمود:
((درفشهاى سياهى از بنى عباس و پس از آن درفشهاى سياه ديگرى از خراسان خروج مـى كـنـنـد كه حاملان آنها كلاه سياه و لباس سفيد بر تن دارند، پيشاپيش آنان مردى است كـه وى را صـالح بـن شـعـيـب يـا شعيب بن صالح مى نامند او از قبيله بنى يمنم است آنان نيروهاى سفيانى را شكست داده و در بيت المقدس فرود مى آيند تا مقدمه حكومت حضرت مهدى عـليـه السـلام را فـراهم آورند، تعداد سيصد تن ديگر از شام به او مى پيوندد، فاصله خـروج او تـا تـقـديـم زمـام امـور را بـه حـضـرت مـهـدى عـليـه السـلام هـفـتـاد و دو مـاه ميباشد.))(2)
در مـقـابـل ايـن احـاديث، روايات ديگرى است كه مى گويد، ظاهر شدن خراسانى و شعيب، مقارن و همزمان، ظاهر شدن يمنى و سفيانى است از امام صادق عليه السلام روايت شده است كه فرمود:
((خـروج خـراسـانـى و سـفـيـانـى و يـمـنـى در يـك سال و يك ماه و يك روز واقع مى شود، درفش يمنى در بين اين پرچمها از همه هدايتگر است، زيرا وى مردم را به حق دعوت مى كند.))(3)
و از امام باقر عليه السلام منقول است كه فرمود:
((خـروج سـفـيـانـى و خـراسـانـى و يـمـنـى در يـك سـال و يـك ماه و يك روز است مانند نظم و ترتيب دانه هاى تسبيح كه يكى بعد از ديگرى اسـت جـنـگ از هـر طـرف روى مـى آورد. واى بـر كـسـانـى كـه در مقابل آنان بايستند در ميان آن درفشها، پرچم يمنى هدايت گرتر است، آن درفش حق است و شما را بسوى صاحبتان (مهدى عليه السلام) دعوت مى كند.))(4)
ظاهرا، مراد از خروج اين سه نفر به ترتيب، مانند دانه هاى تسبيح، با اينكه در يك روز واقـع مى شود اين است كه انگيزه هاى خروج آنها با يكديگر ارتباط سياسى دارد. البته آغـاز خـروج آنان در يك روز است، اما ترتيب جنبش ‍ آنان و استحكام امورشان مانند مهره هاى تسبيح، يكى پس از ديگرى واقع مى شود.
بعلاوه روايت هفتاد و دو ماه اگر چه قابل قبول است. چون به طرق زيادى از محمدبن حنيفه نـقـل شـده اسـت و روايات، گوياى اين است كه وى داراى نوشته اى از پدر بزرگوارش حـضـرت على عليه السلام بوده كه حضرت آن را از گفتار پيامبر صلى الله عليه و آله نـوشـته بود و در آن حوادث و پيش آمدهاى آينده بوده، بلكه بنا بگفته برخى روايات، در آن نـوشته، نام تمام فرمانروايان حاكم بر مسلمانان، تا روز قيامت ذكر شده بوده و آنرا فرزندش ابوهاشم از وى به ارث برده و نام كسانى را كه از عباسيان حكومت خواهند كرد به اطلاع آنان رسانده است....
امـا بـا ايـن همه، آنچه كه در مسئله خراسانى و شعيب بهتر بنظر مى رسد، رواياتى است كـه مـى گـويـد خـروج خـراسـانـى و شـعـيـب همزمان خروج سفيانى و يمنى است، چون اين روايـات، مـنـتـسـب بـه امـامـان عليه السلام مى باشد و سندش ‍ محكمتر است، بلكه در اين روايـات احـاديـث صـحيح (5) السندى نيز مانند روايت ابوبصير از امام باقر عليه السلام وجود دارد.
در هر صورت، اين مرحله از حكومت زمينه سازان دولت حضرت، چنانچه ما هم ترجيح داديم، سـال قـبـل از ظـهـور وى و يـا احـتـمـال ايـنـكـه شـش سـال بـاشـد و در هـر حـال آخـريـن مـرحـله حـكـومـت آنـهـاسـت، امـا آنـچـه مـشـكـل بـنـظـر مـى رسـد، شـنـاخـت مـراحـل ديـگـر دولت آنـهـا قـبـل از آخـرين مرحله آن است و اينكه فاصله بين آغاز حكومت آنان بواسطه مردى از قم بين خـروج سـيـد خـراسـانـى و شـعـيب چقدر است؟...اين در حقيقت بخشى مفقود از سلسله روايات مربوط به ايرانيان است كه من در روايات نديدم چه اندازه بوده است... آرى در برخى از روايـات، اشـاره هـايـى در اين زمينه وجود دارد كه بعد از بيان مهم ترين روايات مربوط به حكومت آنان، خواهد آمد.
-----------------------
1-بحار ج 52 ص 63.
2-نسخه خطى ابن حماد ص 84 و قريب به همين مضمون در ص 74
3-بحار ج 52 ص 210
4-بحار ج 52 ص 232
5-روايت صحيح آنست كه تمام راويان آن ثقه و مورد اعتماد باشند.
------------------
على كورانى

نوشتن دیدگاه