كوفه شهرى است كه بدست سعدبن وقاص (1) در سال 17 هجرى در عهد خلافت خليفه دوم عمربن خطاب و به دستور وى در قسمت غربى رود فرات ساخته شد و فاصله زيادى با فرات نداشت ، اين شهر را ابتدا با ((نى و شاخ و برگ درخت خرما)) ساخته بودند،
ولى بعد از آتش سوزى كه در كوفه رخ داد و همه شهر را در كام خود فرو برد، به فكر چاره افتادند، بناچار سعدبن وقاص از عمر اجازه گرفت كه خانه هاى شهر را با گِل بنا سازد، عمر هم موافقت كرد ولى شرائطى براى ساخت آن تعيين كرد و آن اينكه اولا: كسى خانه اى بيش از سه اطاق نسازد، ثانيا ساختمانها را زياد بلند بنا نكنند و از شيوه و سنت رسول خداصلّى اللّه عليه و آله پيروى كنند. اين شهر بگونه اى ساخته شد كه خيابانهايش به عرض بيست و كوچه هاى آن به عرض هفت قدم بود.
اولين ساختمانى كه در شهر كوفه بنا شد مسجد شهر بود و طريقه ساختن آن بدينگونه بود كه مردان جنگى در وسط شهر قرار گرفتند و تيرهاى به هر سو رها كردند به طورى كه تا محل فرود تيرها حريم مسجد قرار گيرد و ساختمانهاى ديگر بعد از آن قرار گيرد. براى مسجد صحنى قرار دادند و براى آن سايبانى درست كردند كه از سنگهاى مرمر خرابه ((حيره )) بود، علاوه بر آن در اطراف مسجد خندقى حفر كردند تا مسجد از تجاوز بيگانگان در امان باشد، در كنار مسجد قصر زيبائى براى سعدبن وقاص بنا كردند كه به كاخ سعد نامگذارى شد.
شهر كوفه را حضرت على عليه السّلام بعد از جنگ جمل كه در سال 36 هجرى اتفاق افتاد مركز حكومت خود قرار داد، در اين زمان اين شهر در اوج ترقى و رونق قرار داشت چون از هر طرف به كوفه مى آمدند و بناها و ساختمانها و باغهاى زيبائى ساخته مى شد، خيابانها و كوچه هايش وسيع و باغات زيادى در اطراف شهر بوجود آمد.
-----------------------------------------------------------
1- سعد بن ابى وقاص در زمان خليفه اول فرمانده عراق بود، و در زمان خليفه سوم به مدت يكسال حكمرانى كوفه را به عهده داشت ، فرزند او عمربن سعد در كربلاء از كسانى بود كه در شهادت امام حسين عليه السّلام و يارانش شركت داشت ، سعد در باطن از دشمنان امام على عليه السّلام بشمار مى رفت و به مقامات معنوى او حسد مى ورزيد و او از كسانى بود كه بعد از كشتن عثمان ، زمانى كه همه مردم با امام عليه السّلام بيعت كردند، با او مخالفت كرد.(فروغ ولايت 675)
-----------------------------------------------------
مؤ لف : جرجى زيدان
ترجمه و تحقيق : ابراهيم خانه زرّين / ايرج متّقى زاده
