33   « وَما كانَ اللّه‏ُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَما كانَ اللّه‏ُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»
ترجمه :
33. و خداوند چنين نيست كه آن‏ها را عذاب‏كننده باشد و حال آنكه تو پيغمبر ميان آن‏ها باشى، و چنين نيست كه خداوند عذاب كننده باشد و حال آنكه آن‏ها استغفار و طلب آمرزش مى‏كنند.
[ وجود رسول و استغفار ، دو مانع عذاب ]
اين آيه كمال صراحت را دارد كه مراد در آيه قبل مشركين نيستند، زيرا نه پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله ميان آن‏ها بود و نه آن‏ها استغفار مى‏كردند، بلكه مراد مؤنين ضعيف الايمان هستند كه اسلام آوردند و احكام اسلام را پذيرفتند لكن زير بار ولايت على عليه‏السلامنرفتند و حكمتِ اينكه عذاب بر اين‏ها در دنيا نازل نشد با اينكه روحِ ايمان ولايت است و اسلام بدون ولايت جسم بى‏روح است براى اين است كه صورت اسلام بايد محفوظ باشد و اگر در اين ظاهر مسلمانان هلاك شوند كفار حمله مى‏كنند و ياوران پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله كم مى‏شوند و دستگاه اسلام برچيده مى‏شود، لذا مى‏فرمايد: «وَما كانَ اللّه‏ُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ»، و شواهد بر اين معنى اخبار زيادى كه در ذيل اين آيه وارد شده كه حضرت فرمود:
«حياتي خير لكم ومماتي خير لكم»[1]. سؤل كردند كه حيات پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله خير بودنش معلوم و اما خيريّت ممات براى چه؟ فرمود: « أمّا الحياة » ، تمسك به اين جمله[2] فرموده‏اند. « و أمّا الممات » ، براى اين است كه اعمال عباد را مى‏برند به نظر آن حضرت مى‏رسانند[3]. و در بعض آن‏ها دارد كه روز دوشنبه و پنجشنبه[4] كه اين دو روز را روز عرض اعمال گفتند و آن حضرت هر چه قابل شفاعت و مغفرت است شفاعت مى‏كند و طلب مغفرت مى‏نمايد.
«وَما كانَ اللّه‏ُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»، زيرا خداوند غفار الذنوب است چنان ستر مى‏كند كه حتى از نامه عمل محو مى‏كند و تبديل به حسنات مى‏فرمايد و از نظر كتبه مى‏برد و حتى فرداى محشر شيطان به طمع مى‏افتد، لكن به شرط آنكه حقيقت داشته باشد نه اينكه «كالمستهزء باللّه‏»[5] باشد كه در اخبار دارد كسى كه مصرّ به ذنوب باشد و پشيمان نشود استغفارش استهزاء به خداست[6]
و شرايط توبه را قبلاً متذكر شده‏ايم[7].
و اين جمله هم دليل واضح است بر آيه قبل، زيرا كفار استغفار نمى‏كنند و بر فرض، اثرى ندارد به نصّ قرآن. و نيز از شواهد اين مدعا فرمايش امير المؤنين عليه‏السلام است كه به اصحاب فرمود: شما دو امان داشتيد، يكى از دست رفت بر شما باد به استغفار[8].
«وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئاتِ حَتّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّى‏تُبْتُ الاْنَ وَلا الَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمْ كُفّارٌ»[9]
------------------------------------------------------------
[1] .  زندگانى و مرگ من براى شما مفيد است.
[2] .  مراد از جمله يعنى آيه‏اى كه ذكر شد .
[3] .  من لا يحضره الفقيه: ج1، ص191، ح24 ؛ معانى الأخبار : ص410 ، ح97 ؛ بصائر الدرجات: ص463 ، ح1 و وسائل الشيعة: ج16، ص109، ح7.
[4] .  جمال الاُسبوع : ص116 و بحار الأنوار : ج5 ، ص329 ، ح29 .
[5] .  همچون كسى كه خدا را به مسخره گرفته.
[6] .  وسائل الشيعة : ج16 ، ص74 ، ح8 ؛ كنز الفوائد : ص152 و بحار الأنوار : ج75 ، ص356 ، ح11 ،  با اندكى اختلاف  و نيز ر . ك : همين تفسير ، ج1 ، ص342 .
[7] .  ر . ك : همين تفسير ، ج2 ، ص329 ذيل تفسير سوره بقره آيه 37 و ج3 ، ص455 ذيل تفسير همان سوره آيه 222 و ج9 ذيل تفسير سوره توبه آيه 105 .
[8] .  تفسير عياشى : ج2 ، ص59 ، ح44 ؛ نهج البلاغة : ص668 ، حكمت 88 و تفسير البرهان :ج3 ، ص312 ، ح4  از امام باقر  عليه‏السلام  .
[9] .  و نيست قبولى توبه براى كسانى كه مرتكب معاصى و سيئات مى‏شوند تا زمانى كه مرگ حاضر شود او را، بگويد: من الآن توبه كردم، و نه بر كسانى كه كافر از دنيا مى‏روند. سوره نساء: آيه 18 .

نوشتن دیدگاه