32   « وَإِذْ قالُوا اللّهُمَّ إِنْ كانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلِيمٍ»
ترجمه :
32. و ياد كن زمانى را كه گفتند: اى پروردگارا! اگر اين اوست حق و از جانب تو است، پس ببار بر ما سنگ از آسمان يا بياور و بفرست بر ما عذاب دردناك.
تفسير :
[ اختلاف در مقول قول آيه و نظر صحيح ]
مفسرين گفتند اين كلام مقول قول كفار و مشركين است و مرجع «هذا» و «هُوَ» قرآن است به مناسبت آيه قبل، بعضى گفتند: كلامِ نضر بن حارثه[1]
است [به نقل] از سعيد بن جبير[2] و مجاهد[3]. و در مجمع مى‏گويد: «و روي في الصحيحين أنّ هذا من قول ابى جهل»[4]. و مراد صحيح مسلم و بخارى است. لكن اين كلام خلاف ظاهر آيه بلكه نصّ آيه است و اين آيه مربوط به آيه قبل نيست، زيرا منافى با آيات بعد است كه يقيناً مربوط است به اين آيه، كه بفرمايد: «وَما كانَ اللّه‏ُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ وَما كانَ اللّه‏ُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ»، زيرا كفار و مشركين پيغمبر در ميان آن‏ها نبود و آن‏ها هم استغفار نمى‏كردند، به علاوه دچار عذاب هم شدند از قتل و اسيرى و ذلت و غير اين‏ها و لكن در كافى به سند خود از ابى بصير روايت مى‏كند كه اين آيه راجع به نصب پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله است امير المؤنين عليه‏السلامرا به خلافت[5]. و شواهد زيادى در اخبار داريم بر اين دعوى كه در ذيل آيه بعد اشاره مى‏شود، بلكه از اين آيه هم مى‏توان استفاده كرد چنانچه در شرح آيه بيان مى‏شود إن شاء اللّه‏.
«وَإِذْ قالُوا»؛ كسانى كه از مسلمين قلباً عداوت با على عليه‏السلام داشتند، زيرا در جنگ‏ها كسان آن‏ها به دست على عليه‏السلام كشته شده بودند، يا منافقين كه ملبّس به لباس اسلام شده بودند بعد از آنى كه پيغمبر صلى‏الله‏عليه‏و‏آله على عليه‏السلام را نصب به خلافت و ولايت و امامت و وصايت نمود، اولاً سؤل كردند كه آيا اين نصب دلخواه شما است يا به امر الهى؟ حضرت فرمود: به امر الهى است، و آيه شريفه «بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ» را تلاوت فرمود به شرحى كه در سوره مائده گذشت، اين‏ها باور نكردند و توهم كردند كه فقط ميل و نظر آن حضرت بوده با اينكه بر فرض نظر و ميل آن حضرت هم باشد واجب است اطاعت كنند و بپذيرند از باب «النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[6] و از باب «أَطِيعُوا اللّه‏َ وَرَسُولَهُ»[7]، مع ذلك گفتند:
«اللّهُمَّ إِنْ كانَ هذا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ»، مثل اينكه فرمايش آن حضرت را قبول نكردند يا از جهت عدم ايمان يا ضعف ايمان[8]، «فَأَمْطِرْ عَلَيْنا حِجارَةً مِنَ السَّماءِ»و ممكن است كه حق بر آن‏ها معلوم شده باشد و از روى عناد حاضر به قبول نباشند «جَحَدُوا بِها وَاسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ»[9]، و مثل آن كه گفت: «النار و لا العارّ»[10].
«أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ أَلِيمٍ»، مراد بليات دنيوى كه موجب هلاكت شود، مثل وبا و طاعون و صيحه و غرق و باد كه در امم سابقه بوده.
------------------------------------------------------------
[1] .  نضر بن حارث    ـ 2ه  . او نضر بن حارث بن علقمة بن كلدة بن عبدمناف از بنى عبدالدار تيره‏اى از قريش است . وى پرچمدار مشركان در جنگ بدر و از شجاعان و بزرگان قريش بود ، همان طور كه ابن اسحاق مى‏گويد او از كتاب‏هاى ايرانيان و ديگران آگاه و تاريخ آنان را در حيره خوانده بود . گفته شده : او اولين كسى است كه عُود را به آهنگ و لحن ايرانيان نواخت . پسر خاله پيامبر گرامى اسلام  صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بود و به هنگام ظهور اسلام بر عقيده جاهليت تعصب شديدى داشت و رسول خدا را بسيار آزار داد . هنگامى كه پيامبر در جايى مى‏نشست تا ياد خدا را گوشزد كند ، نضر بعد از او مى‏نشست و از اخبار پادشاهان ايران و رستم و اسفنديار مى‏گفت و بيان مى‏داشت : محمد براى شما خرافه‏هاى پيشينيان را مى‏آورد . در نبرد بدر با مشركان قريش حاضر بود پس او را مسلمانان اسير كردند و او را در منطقه « أُثَيِّل » ، نزديك مدينه بعد از بازگشتشان از نبرد كشتند . عده‏اى نقل كرده‏اند كه نضر كشته نشد بلكه جراحت برداشت و مادامى كه در دست مسلمانان بود از خوردن و آشاميدن خوددارى كرد تا مرد . الأعلام ، زركلى : ج8 ، ص33 .
[2] .  مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج5 ، ص335 گذشت .
[3] .  مختصرى از زندگى نامه وى در همين تفسير ، ج1 ، ص101 گذشت .
[4] .  مجمع البيان : ج4 ، ص828 .
[5] .  كافى : ج8 ، ص57 ، ح18 و تفسير البرهان : ج3 ، ص311 ، ح1 .
[6] .  پيغمبر اكرم ولايتش بر مؤمنين بيشتر است از ولايت خود آن‏ها بر نفوس خود. سوره احزاب: آيه 6 .
[7] .  اطاعت كنيد خدا و رسول او را. سوره انفال: آيه 1 .
[8] .  به تعبير ديگر : يا از جهت عدم ايمان قبول نكردند يا ضعف ايمان .
[9] .  و انكار كردند آيات را و حال آنكه در نفس خود يقين پيدا كردند. سوره نمل: آيه 14 .
[10] .  ترجمه و منابع آن در صفحه 462 همين جلد گذشت .

نوشتن دیدگاه