اگر ازدواج در يك ارتباط و پيوند فيزيكي و تن به تن خلاصه مي شد و وسيله اي براي اتحاد كامل دو انسان و اشتراك همه جانبه آنها در زندگي نبود، جا داشت كه مهريه را به عنوان يك ركن بسيار مهم تلقي كنيم و هر چه بيشتر، روي آن تكيه نماييم.
جالب اين است:آن جا كه ازدواج مقدمه اي براي تشكيل خانواده و ايجاد كانون صفا و محبت و جذب و انجذاب است،مهريه آن قدر كم اهميت مي شود كه حتي اگر در ضمن گفت و گوها نامي از آن به ميان نيايد و در ضمن اجراي صيغه عقد اشاره اي به آن نشود، عقد صحيح است و اگر زن مايل باشد،مي تواند مطابق شؤونات خود مطالبه كند و اگر نخواهد، ياكمتر از آن ميزان بخواهد، مانعي وجود ندارد، چنان كه اگر مرد بخواهد بيشتر از آن ميزان، مهريه بدهد، اشكالي نيست، قرآن نيز مي گويد:
اگر پوست گاوي پر از زر به همسر خود داده ايد، چيزي از او پس نگيريد.
در اين جا ارزش به مال و منال نيست، اصولا در اين پيوند مقدس، مال و منال نه تنها ارزش نيست،بلكه اي بسا ضد ارزش هم هست.
ازدواج، در حقيقت از قوه به فعل رسانيدن آن عشق مقدسي است كه در نهاد زن و مرد به وديعت سپرده شده است تا بقاي نسل آدمي را تضمين كند و كانون گرمي از عواطف پدري و مادري براي فرزندان به وجود آورد و غنچه وجودشان شكوفا گردد و بتوانند بر حركت كمال جويانه انسان سرعت بخشند.
محور فسلفه اين عشق هم تنها انسان نيست، بلكه كل جهان است و مي شود گفت: اگر جاذبه عشق نبود، جهاني هم نبود.
دور گردونها ز موج عشق دان گر نبودي عشق بفسردي جهان
كي جمادي محو گشتي در نبات؟ كي فداي روح گشتي ناميات؟
روح كي گشتي فداي آن دمي كز نسيمش حامله شد مريمي؟
هر يكي بر جا ترنجيدي چو يخ كي بدي پران و جويان چون ملخ؟
ذره ذره عاشقان آن كمال مي شتابد در علو همچون نهال
منتظر در غيبت ، جان مرد وزن مول مولت چيست؟ زوتر گام زن
اگر ديده مي شود كه خانواده ها روي مهريه فرزندان خود تكيه مي‌كنند، بيشتر به خاطر نگراني از آينده و متلاشي شدن كانون خانوادگي است. آنها بيم اين دارند كه دخترشان در آغاز يا نيمه راه زندگي مشترك شكست بخورد و احياناً با داشتن يك يا چند فرزند، به دريافت طلاقنامه خود گرفتار آيد و در صف بيوه هاي جامعه قرار گيرد. بنابراين، مهريه سنگين، به منزله يك تضمين است تا اولاً شوهر از ترس اداي آن به فكر جدايي و تجديد همسر نيفتد و ثانياً اگر چنين فكري به سرش افتاد، لااقل براي زن از نظر مالي اعتباري وجود داشته باشد.
اين نگراني بي مورد هم نيست. روابط آزاد و لاابالي گري ها باعث بالارفتن آمار طلاق در دنيا شده است. اگر در يك درياي متلاطم و توفاني، ملوانان بيم غرق شدن داشته باشند، تعجب ندارد. وقتي جوامع بشري بر اثر بي بند و باري‌ها و هرزگي ها همچون گرداب مهلك شده باشند و قرباني آن هم خانواده‌ها باشند، چرا پدر و مادر‌ها براي آينده فرزندان دلبندشان دل نسوزانند و مضطرب و نگران نباشند؟
بسيار واضح است كه مهريه گزاف، همچون يك ريسمان يا زنجير محكمي است كه مي شود به وسيله آن شكل ظاهري خانواده را حفظ كرد و يك انسان آماده فرار را به اسارت گرفت و يك زندگي سرد و تلخ و بي روح و نشاط را كه نامش زندگي خانوادگي است، ولي از ويژگي‌هاي آن به كلي عاري و خالي است،تداوم بخشيد.
خانواده جاذبه مي خواهد. اين جاذبه بايد به قدري قوي باشد كه براي حفظ هر يك از زوجين،هيچ گونه نيازي به كند و زنجير و ايجاد ترس و وحشت نباشد؛ در غير اين صورت،ولو اين كه زن و مردي عمري را در زير يك سقف با هم بگذرانند و با يكديگر پيوند جسمي داشته باشند ، به خاطر عدم پيوند روحي و انس و الفت قلبي، احساس سعادت و خوشبختي نخواهند كرد.
پس زبان بي زباني خوش تر است همدلي از هم زباني خوش تر است
اگر فرض كنيم كه پدران و مادران بتوانند با مهريه گزاف، دخترانشان را از بيوگي و دربه دري حفظ كنند و جلو متلاشي شدن خانواده را بگيرند، تكيلف مردها چيست؟ آخر،هميشه هم مرد در صدد گريز و شانه خالي كردن از زير بار وظيفه نيست. گاهي زن مقصر است و گاهي هم هر دو!
تازه، آن زني كه پاي مردي را در دام مهريه بسته و دل او را به رشته مهر و محبت نكشيده، چگونه مي تواند خوشبخت باشد؟! يا آن مردي كه فقط با تكيه به اين كه اسلام اختيار طلاق را به او سپرده است، زن را براي خود نگاه مي دارد و هيچ پيوند روحي ميان او و همسرش نيست، چگونه مي تواند آسوده و آرام باشد؟! پس بايد فكر ديگري كرد. بايد معيارهاي اصيل را شناخت و به كار گرفت. بايد اخلاق اسلامي را در جامعه زنده كرد. بايد موازين اسلامي در معاشرت ها و روابط زن و مرد، مورد توجه اكيد قرار گيرد. درمان كردن كاري است منطقي؛ اما منطقي تر از آن، پيشگيري است.
اين را هم بايد بدانيم كه بالا بردن مهريه، اگر بدترين درمان نباشد، بهترين هم نيست. ارشاد كردن زنان و مردان، در تداوم پيوند خانواده نقش بسيار مؤثري دارد. اگر سرگذشت و سرنوشت كودكاني كه به خاطر متلاشي شدن خانواده، به فساد و بدبختي و تباهي كشيده شده اند، در رسانه هاي گروهي براي خانواده‌ها، تشريح شود، روح فداكاري و گذشت در وجود زوجين تقويت مي شود و به خاطر هوس هاي زودگذر و بهانه هاي پوچ و لغزش هاي قابل گذشت، يكديگر را به محكمه طلاق نمي‌كشانند.
مگر چه مانعي دارد كه زن، در برابر هوس خويش زانو نزند و تسليم خواسته هاي دل نشود و به حال مردي توجه كند كه به او دل داده و خودش را وقف سعادت او و فرزندانش كرده است،يا چه عيبي دارد اگر مردي ملاحظه زحمات همسري را كند كه تا نيمه راه زندگي همراه او آمده و صاحب فرزند يا فرزنداني شده و اكنون به وفاداري همسر خود نياز دارد و نبايد او را با تازه تري مبادله كرد؟
مولوي در داستان آن پادشاهي كه به هواي كنيزكي لشكر كشي ها كرده و او را به دست آورده و سرانجام، به خاطر همسر خويش از كردار خود پشيمان شده بود،چنين مي گويد:
زان سبب كز غيرت و رشك كنيز مادر فرزند دارد صد ازيز
مادر فرزند را بس حق هاست او نه در خورد چنين جور و جفاست
رشك غيرت مي برد خون مي خورد زين كنيز سخت تلخي مي برد
بنابراين دل بستن به مهريه،معقول نيست. زيرا اگر مهريه به خاطر جلوگيري از متلاشي شدن خانواده است، بايد فكر ديگري كرد. مهريه براي بنيان خانواده، مانند نقش و نگار است و اگر خانه اي از پاي بست ويران باشد، از نقش و نگار آن چه طرفي مي توان بست؟ و اگر مهريه به خاطر حفظ ظواهر و تفاخر و مباهات و عناوين خيالي و تشريفات است، كه باز بدتر! مگر يك دختر يا زن، يك انسان نيست؟! آيا انسانيت را مي شود به كميت و چند و چون سنجيد؟ آيا آدمي كه ارزش خود را در بالا بودن مهريه جستجو مي‌كند، ارزش حقيقي خود راگم نكرده است؟! چرا آب را رها كنيم و به دنبال سراب بگرديم؟! چه فرق مي كند كه انسان ارزش خود را در پول و مقام يا خانه مجلل يا لباس گران بها و تجملات بيابد يا در مهر سنگين؟!
جامه همان به كه بر تن تو كند فخر خواهي ابريشمين و خواهي كتان
بي جهت نيست كه پيامبر گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله) ،مهريه همسران و دختران خودرا پانصد درهم قرار داده است و براي همسري دختر خويش مردي چون علي را انتخاب كرد كه از مال و منال دنيا دستش تهي و از انسانيت و كمالات انساني عالي ترين بهره را داشت و در همين رابطه به فاطمه (سلام‌الله‌عليها) فرمود:
«فوالله لو كان في اهلي خير منه ما زوجتكه ؛ اگر در ميان كسان خويش، بهتر از علي سراغ داشتم، تو را به علي نمي دادم. »
خانواده اي كه با پيوند با ميمنت زهرا و علي (عليه‌السلام) به وجود آمد، بهترين و كامل ترين الگوي يك خانواده در اسلام است و تمام معيارهاي اسلامي در آن متجلي است و آنچه در آن اهميتي ندارد، مهريه و ماديات است. بد نيست جوان هاي ما بدانند كه امام صادق(عليه السلام) فرمود:
ان عليا (عليه‌السلام) توزج فاطمه(عليهاالسلام) علي برد و درع و فراش كان من اهاب كبش ؛ علي با فاطمه ازدواج كرد، در حالي كه سرمايه او يك برد ويك زره و يك پوستين بود.
آيا مي شود از اين ساده تر زندگي مشترك خانوادگي را آغاز كرد؟اگر جوانان ما براي بستن پيمان زناشويي،اين الگو را در نظر گيرند، به آساني بر حل مسأله ازدواج غلبه مي كنند و بدون ترديد، مي توانند در پرتو سادگي و گريز از تشريفات و تجملات به سعادت واقعي نيز برسند، چنان كه اعضاي نخستين خانواده نمونه اسلام رسيدند.
پول زياد و خانه وسيع و تجملات و تشريفات،اركان سعادت نيستند. مهريه گزاف،درمان دردهاي خانواده‌ها نيست، بلكه پيوندهاي عاطفي و همبستگي و همدلي ركن اصلي است. به جاي تلاش كردن در اين امور،بايد در امر اتحاد و يگانگي تلاش كرد و خلاصه، يار جست نه رقيب و عاشق خود جست، نه عاشق ظواهر مادي و زرق و برق هاي دنيوي! و چه زيبا گفته است سقراط در جواب آناني كه به خانه كوچك و كج و معوج او ايراد مي گرفتند! شعر زير زيبا و خواندني است:
خانه اي مي ساخت سقراط حكيم گرد وي از خلق غوغايي بخاست
هر كسي از خانه اش عيبي گرفت اين ز خردي و كجي و آن كم و كاست
آن يكي مي گفت: از اين گونه وثاق كي سزا و در خور استاد ماست؟
جملگي همراه گفتند: اي حكيم اين چنين خانه نه در خورد شماست
زانكه از تنگي و خردي اندر آن كس نمي داند شدن از چپ و راست
فيلسوف از اين سخن خنديد و گفت دوستان، اين خرده گيري‌ها خطاست
كاشكي اين كلبه ناچيز من پر توانستي شد از ياران راست
با اجراي صيغه عقد، نصف مهريه اي كه بر سر آن توافق شده،به زن تعلق مي گيرد و با هم بستر شدن آنها تمامي مهريه متعلق به اوست و به هر حال ديني است بر عهده شوهر كه بايد ادا كند؛ اما اگر قبل از اين كه هم بستر شوند، از يكديگر جدا گردند و در ضمن صيغه عقد درباره مهريه، سخني به ميان نيامده است، بر مرد است كه در حد توانايي خود چيزي به زن بدهد.
قرآن كريم در اين باره مي فرمايد:
َمَتِّعُوهُنَّ عَلَى الْمُوسِعِ قَدَرُهُ وَعَلَى الْمُقْتِرِ قَدْرُهُ مَتَاعًا بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُحْسِنِينَ ؛ بايد به اندازه توانايي خود چيزي به زن بدهيد و اين حكم حقي است بر نيكوكاران.
به طور كلي ،اسلام براي جنبه‌هاي اقتصادي خانواده، مقررات خاصي دارد كه مسأله مهريه هم بايد دركادر همان مقررات، مورد مطالعه قرار گيرد و اگر در نظر بگيريم كه زن از مال شوهر و پدر و مادر ارث مي برد و نفقه او بر عهده شوهر و قبل از ازدواج،در صورت عدم تمكن، بر عهده پدر است، متوجه مي شويم كه تكيه نكردن زياد روي مهريه، هيچ گونه زياني متوجه زن نكرده، بلكه مقام او را نيز بالا برده است و ما قبلاً از رسول گرامي اسلام (صلي الله عليه و آله) نقل كرديم كه بهترين زنان امت وي آناني هستند كه صورتشان زيباتر و مهرشان كمتر باشد؛ يعني در صدد اين نباشند كه جمال و زيبايي خداداد خود را با پول مبادله كنند.
با مطالعه در جنبه هاي اقتصادي خانواده، در مي يابيم كه پيوند زناشويي تنها در وحدت و اتجاد جسمي و روحي اثر نمي‌گذارد،بلكه در جنبه هاي اقصادي نيز مؤثر است و ما اين مطلب را به بحث مستقلي موكول مي كنيم و حال به مطلب ديگري مي پردازيم.
خانواده
مهريه چيست؟
(زمان خواندن: 6 - 11 دقیقه)
- بازدید: 5365
