43   « وَنَزَعْنا ما فِى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ وَقالُوا الْحَمْدُ للّه‏ِِ الَّذِى هَدانا لِهذا وَما كُنّا لِنَهْتَدِىَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللّه‏ُ لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»
ترجمه :
43. و ما خارج مى‏كنيم از قلوب مؤنين در بهشت كينه و عداوت و حسد را و جارى مى‏شود از زير آن‏ها ، يعنى قصرها و زير درخت‏هاى بهشت نهرهايى از آب و شير و عسل و خمر . و گفتند : الحمد للّه‏ ، حمد مختص خداوندى است كه ما را هدايت فرمود از براى اين و ما نبوديم كه هدايت شويم اگر نبود اينكه خداوند ما را هدايت مى‏فرمود . هرآينه به تحقيق آمدند پيغمبران ما به حق و راستى . و اين‏ها ندا مى‏شوند اين است آن بهشتى كه شما به ميراث نايل شديد به سبب آنچه بوديد عمل مى‏كرديد.
تفسير :
[ خارج شدن تمام صفات زشت از قلب بهشتيان ]
«وَنَزَعْنا ما فِى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ» ، در دنيا چه بسيار مى‏شود كه برزخارف دنيوى يا حيازت مقامى ميان دو برادر يا پدر و فرزند يا دو شريك و رفيق كدورتى پيدا مى‏شود كه باعث حسد و بغضا و نِقار[1] مى‏گردد ولو مؤنين به واسطه ايمان آثار آن‏ها را بار نكنند لكن اين صفات خبيثه را از قلوب خود نمى‏توانند بيرون كنند ، چون غالباً اختيارى نيست و خداوند هم مؤخذه نمى‏فرمايد و لكن در بهشت خداوند به قدرت كامله خود اين نوع صفات خبيثه را بلكه جميع اخلاق رذيله را از قلوب اهل بهشت خارج مى‏فرمايد ، تمام با هم رئوف و مهربان و مألوف هستند ، چون در بهشت هم لذايذ جسمانى و هم روحانى هست و اين يكى از لذايذ روحى است ـ رزقنا اللّه‏[2].
«تَجْرِى مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ» مراد اين نيست كه از زير قصر ، انهار خارج شود ؛ يعنى پاى عمارات و وسط اشجار، و شاهد بر اين معنى قول فرعون است كه خداوند نقل مى‏فرمايد: «أَ لَيْسَ لِى مُلْكُ مِصْرَ وَهذِهِ الْأَنْهارُ تَجْرِى مِنْ تَحْتِى»[3] .
و تعبير به « انهار » كه جمع است شايد اشاره باشد به اين آيه : «فِيها أَنْهارٌ مِنْ ماءٍ غَيْرِ آسِنٍ وَأَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ وَأَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشّارِبِينَ وَأَنْهارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفًّى»[4].
«وَقالُوا الْحَمْدُ للّه‏ِِ الَّذِى هَدانا لِهذا» در برهان از كافى روايت مى‏كند كه مشارٌ إليه « هذا » ولايت امير المؤنين و ائمه طاهرين عليهم‏السلام است زمانى كه آن‏ها را مشاهده مى‏كنند[5] ، لكن مكرر گفته‏ايم كه اين نوع اخبار بيان مصداق است و اين كلام تمام اهل بهشت است از جميع امم سابقه و اين امت ، به قرينه جمله بعد ، كه « لقد جاءت رسلنا بالحق » باشد . بنابراين مشارٌ إليه ايمان است كه سبب دخول بهشت مى‏شود .
«وَما كُنّا لِنَهْتَدِىَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللّه‏ُ» . البته معلوم است اگر ارسال رسل و انزال كتب و جعل احكام نفرموده بود احدى هدايت نمى‏شد و مجرد عقل كافى نيست حتّى حكماى بزرگ و دانشمندان سترگ ، كه دست آن‏ها از دامن انبيا كوتاه بوده در چه ضلالت‏ها افتادند . خداوند از لطف و كرمش تمام اسباب هدايت را براى بشر فراهم فرموده چه اسباب تكوينى از اعطاى عقل و قوا و اسباب خارجيه و چه اسباب تشريعى.
«لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ» از آدم ابو البشر عليه‏السلام تا خاتم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله تمام حق بودند و آنچه فرمودند از جانب حق بوده ، چه امور اعتقاديه و چه صفات نفسانيه و چه اعمال جوارحيه[6].
«وَنُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ» اين ، آن بهشت است كه در دنيا وعده داده شده بوديد و قبل از قبض روح شما به شما نشان داده بودند و ملائكه به شما بشارت دادند «أُورِثْتُمُوها» « ارث » عبارت از اين است كه اختصاص به شما دارد و ديگران حقى ندارند «بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ» سبب ميراث شما ايمان و اعمال صالحه بوده كه قابليت اين ارث را پيدا كرديد.
-----------------------------------------------------
[1] .  رنجش ؛ كينه .
[2] .  خدا روزى ما گرداند .
[3] .  اى قوم من ! آيا از براى من نيست سلطنت مصر و اين انهار كه از زير قصر من مى‏رود ؟ سوره زخرف: آيه 51.
[4] .  در بهشت نهرهايى است از آب كه تغييرى در او داده نشده ، و نهرهايى از شير كه طعم آن تغيير نكرده ، و نهرهايى از خمر كه لذت است براى كسانى كه مى‏آشامند و نهرهايى از عسل صاف شده . سوره محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله: آيه 15.
[5] .  كافى : ج1 ، ص418 ، ح33 ؛ و تفسير البرهان : ج3 ، ص164 ، ذيل ح8 .
[6] .  اعمال عبادى اى كه با اعضا و جوارح انجام مى‏شود .

نوشتن دیدگاه