271 «إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمّا هِىَ وَإِنْ تُخْفُوها وَتُؤتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَيُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ وَاللّه‏ُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ»
ترجمه[1]:
تفسير:
«إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ» «ابداء» اظهار است، يعنى علانيه دادن صدقه و «الصَّدَقاتِ» جمع محلاّ به [الف و] لام، شامل جميع صدقات واجبه و مستحبه مى ‏شود.
«فَنِعِمّا هِى»؛ بسيار كار خوبى است. و فوايد و ثمرات صدقه بسيار است و آيات و اخبار در اين باب بى ‏شمار است، خداوند به دست خود صدقه را مى ‏گيرد ؛ «أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللّه‏َ هُوَ يَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِهِ وَ يَأْخُذُ الصَّدَقاتِ...»[2] الآية، و لذا در اخبار دارد ببوسيد صدقه را كه به دست خدا مى ‏رسد و دارد «إنّ البلاء لا يتخطّى الصدقة»[3]، باعث استنزال رزق مى‏ شود، خداوند عوض آن را مى ‏دهد[4] و غير اين‏ها از اخبار مرويّه در سفينه و بحار و لآلى و غير اين‏ها[5].
[اقسام پنجگانه صدقه]
و گفتند صدقه پنج قسم است: صدقه مال ؛ صدقه جاه ، كه شفاعت بيچاره‏ ها باشد ؛ صدقه لسان ، اصلاح ذات البين؛ صدقه عقل ، مشاورت ؛ صدقه علم ، بذل آن است[6].
و در اخبار دارد كه پيغمبر  صلى‏ الله‏ عليه ‏و‏ آله فرمود: بر هر مسلمى صدقه لازم است، عرض كردند كه همه قدرت ندارند، فرمود:
«إماطَتُكَ الأذى عن الطريق صدقة، وإرشادُكَ الرجل إلى الطريق صدقة، وعيادتُكَ المريض صدقة، وأمرُكَ بالمعروف صدقة، ونهيُكَ عن المنكر صدقة ، ورَدُّك السلام صدقة»[7] .
«وَ إِنْ تُخْفُوها»؛ صدقه سرّ افضل است و فوايدش بيشتر؛ «صدقة السِرّ تُطفئ غضب الربّ كما يُطفئ الماءُ النارَ»[8].
«وتُذْهِب الخطيئة»[9].
«وتدفع ميتة السوء»[10].
«وتدفع سبعين نوعاً من البلاء»[11].
«والصدقة تكسر ظهر الشيطان»[12].
«الصدقة أفضل من الصوم والصوم جنّة»[13].
«وكلّ معروف صدقة»[14].
و غير اين‏ها از اخبار.
«وَ تُؤتُوهَا الْفُقَراءَ» كه بايد به دست فقير برسد؛ البتّه هر چه محتاج ‏تر است افضل است و بالاخص به ذوى الارحام كه دارد:
«أفضل الصدقة على ذي الرحم الكاشح»[15].
«كاشح» يعنى كسى كه باطنا با تو خوب نيست و عداوت باطنى دارد، و نيز دارد: «ما وُقِيَ به المرءُ عِرضَه كُتِبَ له صدقة»[16]. الى غير اين‏ها.
[در بيان صدقه سرّ]
«فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ» ؛ يعنى صدقه سرّ بهتر است از علانيه. بلى، در خصوص زكات واجب دارد، علانيه بهتر است براى تشويق ديگران، لكن آن هم مشروط به اين است كه از شوايب ريا محفوظ باشد و موجب هتك فقير هم نشود، و صدقات واجبه بر بنى هاشم حرام است و مستحبه مذموم است و تفصيل اين باب در فقه[17].
«وَ يُكَفِّرُ عَنْكُمْ مِنْ سَيِّئاتِكُمْ» ، ممكن است عطف به «فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ» باشد كه صدقه سرّ مكفّر سيّئات است، يا مطلق صدقه مكفّر است. «وَ اللّه‏ُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ» ، مكررا تفسير آن گذشت.
------------------------------------------------------
[1] .  اگر صدقه‏ ها را آشكار كنيد، اين كار خوبى است، و اگر آن را پنهان داريد و به مستمندان بدهيد، اين براى شما بهتر است؛ و بخشى از گناهانتان را مى ‏زدايد، و خداوند به آنچه انجام مى ‏دهيد آگاه است.
[2] .  آيا نمى ‏دانند اينكه خداوند تبارك و تعالى قبول مى ‏فرمايد توبه را از بندگان خود و مى ‏گيرد صدقات را. سوره توبه: آيه 104.
[3] .  بلا از صدقه تجاوز نمى‏ كند. سفينة البحار: ج3، ص64 و بحار الأنوار: ج93، ص129، ح53.
[4] .  قال أميرالمؤمنين عليه‏ السلام: استنزلوا الرزق بالصدقة. عيون أخبار الرضا  عليه‏السلام: ج2، ص38 ؛ نهج البلاغة: ص683، ح137 ؛ بحار الأنوار: ج93، ص121، ح25 و سفينة البحار: ج3، ص64 .
[5] .  سفينة البحار: ج3، ص61 ؛ بحار الأنوار: ج93، ص111 و لآلى الأخبار : ج3 ، ص28 ـ 42.
[6] .  سفينة البحار: ج3، ص65.
[7] .  از سر راه برداشتن آنچه كه باعث آزار و مانع است و راهنمايى فرد وعيادت مريض و امر به معروف و نهى از منكر و جواب دادن سلام، تمام اين موارد از سوى تو صدقه است. سفينة البحار: ج3، ص63 و بحار الأنوار: ج93 ، ص182 ، ح30.
[8] .  صدقه مخفيانه خشم خداوند را فرو مى ‏نشاند، همان طور كه آب، آتش را خاموش مى ‏كند. دعائم الاسلام: ج1، ص241 و بحار الأنوار: ج93، ص24 ، ضمن ح56.
[9] .  و نيز لغزش و گناه را از بين مى‏ برد. امالى طوسى: ص216 ، ضمن ح380 و بحار الأنوار: ج93، ص177، ح9.
[10] .  و مرگ بد را دفع مى‏ كند. ثواب الاعمال: ص171، ح8 و بحار الأنوار: ج93، ص124، ح35.
[11] .  و هفتاد نوع بلا را دور مى‏كند. همان.
[12] .  صدقه كمر شيطان را مى‏ شكند. الجعفريات: ص58 و مستدرك الوسائل:ج7، ص154، ح6.
[13] .  صدقه با ارزش ‏تر از روزه است و روزه مانع و سپر از آتش است. بصائر الدرجات: ص31، ح4 و بحار الأنوار: ج93، ص114، ح2.
[14] .  هر كار خوبى صدقه است. امالى طوسى: ص458، ح1023 و بحار الأنوار: ج93، ص122، ح29.
[15] .  برترين صدقات آن است كه به خويشاوندى كه با تو دشمنى دارد، داده شود. كافى: ج4، ص10، ح2 و ثواب الاعمال: ص173، ح18.
[16] .  آنچه كه فرد به وسيله آن آبروى خود ر محافظت مى ‏كند، به عنوان صدقه براى او نوشته مى‏ شود. بحار الأنوار: ج93، ص182 ، ذيل ح29.
[17] .  جواهر الكلام: ج15، ص4.

نوشتن دیدگاه