خُلِقَ الاِْنسانُ مِنْ عَجَلٍ سَأُريكُم ءَايَـاتِي فَلا تَسْتَعْجِلُونِ[1] ؛ آدمى درخلقت و طبيعت بسيار شتابكار است . آيات خود را به زودى مى‏نمايانم ، عجله نكنيد .
پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلممى‏فرمايند :
إِنَّما أَهْلَكَ النَّاسَ اَلْعَجَلَةُ وَلَو أَنَّ النَّاسَ تَثَبَّتُوا لم يَهْلِكْ أَحَدٌ[2] ؛ عجله و شتاب مردم را هلاك كرده و اگر مردم داراى خويشتن دارى بودند ، هيچ كس به هلاكت نمى‏رسيد . اميرمؤمنان على عليه‏السلاممى‏فرمايند : مَعَ العَجَلِ يَكثِرُ الذَّلَلَ[3] ؛ لغزشهاى انسان با عجله افزايش مى‏يابد .
و همچنين مى‏فرمايند :
اَلْعَجَلُ قَبلَ الإِمْكانِ يُوجِبُ الخُصَّةَ[4] ؛ عجله پيش از فراهم شدن امكانات و مقدمات كار ، موجب اندوه است .
عجله و شتابكارى آن است كه آدمى به مجرد اين كه امرى به خاطر او خطور كند اقدام بر آن نمايد بى آنكه اطراف آن را ملاحظه كند و در عاقبت آن بيانديشد و اين ، از كم دلى و ضعف نفس است و از راه‏هاى بزرگ چيرگى شيطان .
چو دانا به كارى نمايد درنگ
به پيروزى آرد جهان را به چنگ
همه كارها در فروبستگى
گشايد وليكن به آهستگى
( فردوسى )            
شتابكارى يكى از عادت‏هاى ناهنجار است كه انسان به واسطه آن در هيچ چيز قرار نمى‏گيرد . به زودى سبك مغزى و تهى بارى او آشكار شود و افسار كارها را از دست مى‏دهد . عجول نه در پيش آمدهاى روحى خوددار است و نه در گرفتارى‏هاى جسمى پايدار . از اين خُلق ناهنجار ، مفاسد فردى و اجتماعى فراوانى رخ مى‏دهد .
به چشم خويش ديدم در بيابان
كه آهسته سَبَق برد از شتابان
سمند بادپا از تك فرو ماند
شتربان همچنان آهسته مى‏راند
( سعدى )
اخبار و روايات در مذمت اين صفت بسيار است و از زيان‏هايش ، آن است كه فرصت بصيرت و بينايى و عاقبت انديشى را از انسان سلب مى‏كند ، و در مقابل تأمل و تأنى در كارها ـ كه صفتى است خدا گونه و خدا پسند ـ اين فوائد را عايدشخص مى‏كند .
پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم مى‏فرمايند :
الأَناةُ مِن اللّه‏ِ وَالعَجَلَةُ مِنَ الشَّيطانِ[5] ؛ تأنى از خداست و شتابكارى از شيطان .
متاز توسن فكرت به عرصه تعجيل
كه آخر افكندت بر زمين رسوايى
مكن شتاب وز آيين صبر روى متاب
از آنكه هست تأنى نشان دانايى
ولى چه زيباست آن عجله‏اى كه در راه خير و برآوردن كارهاى مردم باشد . اميرمؤمنان عليه‏السلام مى‏فرمايند  :
التَّثَبّتُ خَيرٌ مِنَ العَجَلَةِ إلاّ فِي فُرَصِ البِر ، العَجَلَةُ مَذْمُومَةٌ فِي كلِّ أَمرٍ إِلاَّ فِيما يَدفَعُ الشَّرَّ[6] ؛ تانّى و آرامى بهتر از شتاب است به جز در فرصت انجام خوبى‏ها ، و شتاب ، بد و ناپسند است مگر آن جا كه شرى دفع شود .
---------------------------------------------
[1] .  انبيا : 37 .
[2] .  بحار الانوار : ج68 ، ص340 .
[3] .  غرر الحكم : حديث9740 و ميزان الحكمه : ج3 ، ص1834 .
[4] .  غرر الحكم : حديث1333 و ميزان الحكمه : ج3 ، ص1836 .
[5] .  بحار الانوار : ج68 ، ص240 و وسائل الشيعه  آل البيت  : ج27 ، ص169 .
[6] .  ميزان الحكمه : ج3 ، ص1835

نوشتن دیدگاه