وَالْكَـظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهَُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ[1] ؛ آنها كه خشم خود را فرو نشانند و از بدى مردم در گذرند ، ( نيكوكارند ) و خداوند نيكو كاران را دوست دارد .
وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَـئِرَ الاْءِثْمِ وَالْفَوَ حِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُواْ هُمْ يَغْفِرُونَ[2] ؛ آنهايى كه از زشت كارى و گناهان بزرگ مىپرهيزند و چون بر كسى خشم كنند بر او مىبخشند ، مزد آنان بر خداست .
نه مرد است آن به نزديك خردمند
كه با پيل دمان پيكار جويد
بلى مرد آن كس است از روى تحقيق
كه چون خشم آيدش باطل نگويد
( سعدى )
غضب ، شعله از آتش برافروخته الهى است كه همچون آتش زير خاكستر شعلهور ولى پنهان است . بروز خارجى غضب ، در نتيجه شدت افروزش آن مىباشد .
گفت لقمان را يكى هشيار مرد
چيست در هستى زجمله صعب تر
گفت اى جان صعبتر خشم خدا
كه از آن دوزخ همى لرزد چو ما
گفت زين خشم خدا چه بود امان
گفت ترك خشم خود اندر زمان
( مولوى )
خشم و غضب اگر در اختيار عقل و شرع تربيت شود ، يكى از بزرگترين نعمتهاى الهى است ، و با آن نظام اسلام و خود شخص حفظ مىشود و نقشى بزرگ در تشكيل مدينه فاضله دارد . با غضب ، انسان بقاى خود را حفظ و از ناملايمات طبيعت دفاع مىكند و خود را از زوال و فنا نجات مىدهد . بايد دانست كه بى توجهى به امر به معروف و نهى از منكر و دفاع نكردن از مظلوم و مبارزه نكردن با ستمكاران ، حلم وبردبارى نيست بلكه ترس است و از صفات ناهنجار به شمار مىآيد .
يَـأَيُّهَا النَّبِيُّ جَـهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَـفِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ[3] ؛ اى پيامبر با كافران و منافقان جهاد كن و بر آنها سختگيرى كن .
امّا زياده روى و افراط در غضب كه بيشتر مردم به آن دچارند از رذايل اخلاقى است كه انسان را به هلاكت مىافكند و چه بسا باعث شقاوت دنيا و آخرت آدمى مىگردد ، و نور عقل را خاموش و تأثير قوه عاقله را ضعيف مىكند .
امام صادق عليهالسلام از پيغمبر صلىاللهعليهوآلهوسلم در اين باره چنين نقل كردند :
الغَضَبُ يُفْسِدُ الإِيمَـانَ كَما يُفْسِدُ الخَلُّ العَسَلَ[4] ؛ غضب ايمان را فاسد مىكند ، آن چنان كه سركه ، عسل را .
و همچنين امام صادق عليهالسلام مىفرمايند : اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّ[5] ؛ خشم كليد تمام بدىهاست .
تندى مكن كه رشته صد ساله دوستى
در حال بگسلد چو شود تند ، آدمى
همواره نرم باش كه شير درنده را
زير قلاده برد توان ، با ملايمى
( ملك الشعراى بهار )
خطر اين رذيلت اخلاقى از ساير رذايل بيشتر است ؛ زيرا اين قوه با سرعتى ناگهانى ، گاهى كارهايى بسيار بزرگ و خانمان سوز مىكند كه در يك لحظه انسان را از تمام هستى و اوج سعادتمندى دنيا و آخرت ساقط مى كند .
----------------------------------------------
[1] . آل عمران : 134 .
[2] . شورى : 37 .
[3] . توبه : 73 .
[4] . الكافى : ج2 ، ص229 .
[5] . الكافى : ج2 ، ص303 .
غضب
- بازدید: 1957