نخستين اثر زيان بار دروغ گويى ، رسوايى و از دست دادن پايگاه اجتماعى و اعتماد مردم است .
از آثار ديگر دروغ اين است كه انسان را به دروغ‏هاى ديگر ، و حتى گناهان ديگر دعوت مى‏كند ، چرا كه دروغگو براى مخفى كردن دروغ خود گاه مجبور مى‏شود دروغ‏هاى زياد ديگرى بگويد يا دست به كارهاى خطرناكى بزند .
سوّمين اثر زيان بار دروغ اين است كه به شخص دروغگو امكان مى‏دهد كه موقتاً پرده‏اى بر خلاف‏كارى‏هاى خود بيندازد ، در حالى كه اگر راست بگويد به ناچار بايد آن اعمال را ترك كند .
چهارمين اثر زيان بار دروغ اين است كه انسان را تدريجاً به نفاق و دورويى مى‏كشاند زيرا دروغ خود شاخه‏اى از شاخه‏هاى نفاق است چرا كه دروغگو خود را به چهره راست گويان در آورده و سخن خود را يك واقعيت القا مى‏كند در حالى كه در درونش چيز ديگرى است . اين دوگانگى ظاهر و باطن به تدريج به ساير رفتارهاى او سرايت مى‏كند و از او منافقى تمام عيار مى‏سازد . در حديثى از اميرمؤمنان على عليه‏السلامآمده است كه فرمودند :
اَلْكِذْبُ يُؤَدّي إِلَى النّفاقِ[1] ؛ دروغ انسان را به نفاق مى‏كشاند .
پنجمين اثر زيان بار آن اين است ؛ اگر كسى شايستگى‏ها و لياقت هاى فراوانى داشته باشد كه بتوان از آن در پيش‏برد اهداف اجتماعى بهره گيرى كرد ولى دروغگو باشد ، كسى نمى تواند از آن شايستگى ها بهره بگيرد ، چرا كه انسان در برابر او در هر قدم مواجه با شك و ترديد مى شود .
ششمين اثر زيانبار آن كه در دانش ظاهر مى‏شود اين است كه اگر افراد محققى در يك يا چند مورد دروغ بگويند تمام تحقيقات و كتاب هاى علمى خود را از اعتبار مى اندازند ، و اگر اين عمل شيوع پيدا كند اعتمادى بر تحقيقات و علوم ديگران باقى نخواهد ماند و كاروان علم و دانش بشرى متوقف مى‏شود . اين موضوع در نقل احاديث بسيار مشهود است ، به گونه‏اى كه اساساً علم رجال با هدف كشف راويان راستگو و محدثان دروغگو به وجود آمده است .
علاوه بر اين آثار كه جنبه اجتماعى دارد ، پيامدهاى سوء معنوى نيز بر دروغ مترتب مى شود كه در روايات اسلامى به آن اشاره شده است . از جمله اين كه :
فرشتگان از انسان دور مى شوند . امام رضا عليه‏السلامدر اين باره مى‏فرمايند :
إِذا كَذِبَ الْعَبْدُ كِذْبَةً تَباعَدَ الملكُ مِنْهُ مَسيرَةَ ميلٍ مِنْ نَتِنِ ماجاءَ بِهِ[2] ؛ هنگامى كه انسان دروغى بگويد فرشته به اندازه يك ميل از او دور مى‏شود به خاطر بوى بدى كه از عمل او بر مى خيزد .
ديگر اين كه دروغ انسان را از نماز شب محروم مى سازد . در حديثى از امام صادق عليه‏السلاممى خوانيم :
إِنَّ الرَّجُلَ لَيَكْذِبُ الْكِذْبَةَ فَيُحرَمُ بِها صَلاةُ الْلَيْلِ ، فَإِذا حُرِمَ صَلاةُ اللَيْلِ حُرِمَ بِها الرِّزْقُ[3] ؛ گاه انسان دروغى مى گويد و از نماز شب محروم مى شود ، و هنگامى كه از نماز شب محروم مى شود از روزى وسيع محروم مى گردد .
ديگر اين كه دروغ گفتن باعث رد شدن بعضى از عبادت‏ها مى شود همان گونه كه درباره روزه داران آمده است . در حديثى از امام صادق عليه‏السلاممى خوانيم كه فرمودند : فَإِذا صُمْتُمْ فَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ عَنِ الْكِذْبِ وَغضُّوا أَبْصارَكُمْ[4] ؛
هنگامى كه روزه مى گيريد زبان را از دروغ حفظ كنيد ، و چشمان خود را از نگاه گناه آلود ببنديد .
اين حديث دليل بر آن است كه اين گونه اعمال از ارزش روزه مى كاهد .
ديگر اين كه دروغ گفتن ، گاه سبب مى شود كه بركات الهى از انسان قطع شود . چنان كه در حديث از امام على بن موسى الرضا عليه‏السلاممى خوانيم :
إِذا كَذِبَ الْوُلاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ[5] ؛ هنگامى كه زمامداران دروغ بگويند باران قطع مى شود .
-------------------------------------------------
[1] .  ميزان الحكمه : ج3 ، ص2677 .
[2] .  نهج البلاغه ، ابن ابى الحديد : ج6 ، ص357 و ميزان الحكمه : ج3 ، ص2673 .
[3] .  بحار الانوار : ج69 ، ص260 .
[4] .  وسائل الشيعه  آل البيت  : ج10 ، ص166 و بحار الانوار : ج93 ، ص292 .
[5] .  وسائل الشيعه  آل البيت  : ج9 ، ص31 و بحار الانوار : ج72 ، ص341 .

نوشتن دیدگاه