تاريخچه مهر

(زمان خواندن: 2 - 4 دقیقه)

مي گويند در ادوار ماقبل تاريخ که بشر به حال توحش مي زيسته و زندگي شکل قبيله اي داشته،به علل نامعلومي ازدواج با همخون جايز شمرده نمي شده است. جوانان قبيله که خواستار ازدواج بوده اند،ناچار بوده اند از قبيله ديگر براي خود همسر و معشوقه انتخاب کنند.از اين رو براي انتخاب همسر به ميان قبايل ديگرمي رفته اند.در آن دوره ها مرد به نقش خويش در توليد فرزند واقف نبوده است;يعني نمي دانسته که آميزش او با زن در توليد فرزند مؤثر است.فرزندان را به عنوان فرزندهمسر خود مي شناخته نه به عنوان فرزندان خود.با اينکه شباهت فرزندان را با خوداحساس مي کرده نمي توانسته علت اين شباهت را بفهمد.قهرا فرزندان نيز خود رافرزند زن مي دانسته اند نه فرزند مرد،و نسب از طريق مادران شناخته مي شد نه ازطريق پدران.مردان موجودات عقيم و نازا به حساب مي آمده اند و پس از ازدواج به عنوان يک طفيلي-که زن فقط به رفاقت با او و به نيروي بدني او نيازمند است-درميان قبيله زن بسر مي برده است.اين دوره را دوره «مادر شاهي »ناميده اند.
ديري نپاييد که مرد به نقش خويش در توليد فرزند واقف شد و خود را صاحب اصلي فرزند شناخت.از اين وقت زن را تابع خود ساخت و رياست خانواده را به عهده گرفت و به اصطلاح دوره «پدر شاهي »آغاز شد.
در اين دوره نيز ازدواج با همخون جايز شمرده نمي شد و مرد ناچار بود از ميان قبيله ديگر براي خود همسر انتخاب کند و به ميان قبيله خود بياورد.و چون همواره حالت جنگ و تصادم ميان قبايل حکمفرما بود،انتخاب همسر از راه ربودن دخترصورت مي گرفت;يعني جوان دختر مورد نظر خويش را از ميان قبيله ديگر مي ربود.
تدريجا صلح جاي جنگ را گرفت و قبايل مختلف مي توانستند همزيستي مسالمت آميز داشته باشند.در اين دوره رسم ربودن زن منسوخ شد و مرد براي اينکه دختر مورد نظر خويش را به چنگ آورد،مي رفت به ميان قبيله دختر،اجير پدر زن مي شد و مدتي براي او کار مي کرد و پدر زن در ازاي خدمت داماد،دختر خويش را به او مي داد و او آن دختر را به ميان قبيله خويش مي برد.
تا اينکه ثروت زياد شد.در اين وقت مرد دريافت که به جاي اينکه سالها براي پدرعروس کار کند،بهتر اين است که يکجا هديه لايقي تقديم او کند و دختر را از او بگيرد.
اين کار را کرد و از اينجا«مهر»پيدا شد.
روي اين حساب در مراحل اوليه،مرد به عنوان طفيلي زن زندگي مي کرده وخدمتکار زن بوده است.در اين دوره زن بر مرد حکومت مي کرده است.در مرحله بعدکه حکومت به دست مرد افتاد،مرد زن را از قبيله ديگر مي ربوده است.در مرحله سوم مرد براي اينکه زن را به چنگ آورد به خانه پدر زن مي رفته و سالها براي او کار مي کرده است.در مرحله چهارم مرد مبلغي به عنوان «پيشکش »تقديم پدر زن مي کرده است و رسم مهر از اينجا ناشي شده است.
مي گويند مرد از آن وقتي که سيستم «مادرشاهي »را ساقط کرد و سيستم «پدر شاهي »را تاسيس نمود،زن را در حکم برده و لااقل در حکم اجير و مزدورخويش قرار داد و به او به چشم يک ابزار اقتصادي که احيانا شهوت او را نيز تسکين مي داد نگاه مي کرد،به زن استقلال اجتماعي و اقتصادي نمي داد.محصول کارها وزحمات زن متعلق به ديگري يعني پدر يا شوهر بود.زن حق نداشت به اراده خودشوهر انتخاب کند و به اراده خود و براي خود فعاليت اقتصادي و مالي داشته باشد،ودر حقيقت پولي که مرد به عنوان مهر مي داده و مخارجي که به عنوان نفقه مي کرده است در مقابل بهره اقتصادي بوده که از زن در ايام زناشويي مي برده است.
مجموعه آثار ج19، مطهري،مرتضي؛