مثلاً سيّد اجلّ علىّ بن جعفر بن محمّد بن علىّ بن الحسين بن علىّ بن ابى طالب(عليهم السلام)كه فرزند بلا واسطه حضرت امام جعفر صادق(عليه السلام)است، جلالت شأن و بزرگى مقام او زياده از آن است كه در اين مقام ذكر شود و بالاتر از آن است كه بر كسى مخفى و پوشيده باشد، تربيت شده برادر بزرگوارش حضرت موسى بن جعفر است و از بزرگان راويان و صاحبان تصنيف است كه تاكنون بحمد اللّه در دست است و چهار يا پنج امام را درك نموده و خدمت كرده، و لكن قبر شريفش غير معلوم است و مُشتبه در سه موضع كه به آن جناب نسبت مى دهند:
اوّل: در بيرون قلعه سمنان در ميان باغچه با نضارت ] و چشم نوازى و [ با قبّه و بقعه و عمارت با نزاهتى. علاّمه مجلسى فرموده كه بودن قبر آن حضرت در آن جا، معلوم نيست، بلكه خلافش مظنون است.
دوّم: در بلده طيّبه قم در بيرون بلد مزارى است معروف به آن جناب و از براى اوست صحن وسيعى و قبّه و بقعه اى بسيار عالى و آثار قديمه، كه از آن جمله لوح قبر است كه بسيار قديم و بر روى آن كتابتى هست كه ظاهراً تاريخش سنه هفتصد و چهل هجرى است به اسم آن حضرت و اسم والد بزرگوارش. و به اين سبب اهل قم را اطمينان تامّ است بر بودن قبر شريفش در آن جا. و علاّمه مجلسى(رحمه الله)در بحار فرموده كه: از جمله كسانى كه به جلالت و نبالت معروفند علىّ بن جعفر مدفون به قم است، و جلالتش مشهورتر است از آن كه ذكر شود، و امّا بودنش مدفون به قم پس مذكور نيست در كتب معتبره لكن اثر قبر شريفش كه موجود است قديم است و بر آن اسمش نوشته است. و در تحفه فرموده كه: مزارى در قم هست كه قبر بزرگى در آن ساخته اند و بر روى قبر كتابتى هست كه نوشته اند([1]) قبر علىّ بن جعفر صادق(عليه السلام)و محمّد بن موسى، و از تاريخ بناى آن قبر تا اين زمان نزديك به چهار صد سال مى شود. پس همان كلامى را كه از بحار نقل شده فرموده تا آن كه گفته: و چون از آن قبر قديم و لوح آن چنين ظاهر مى شود كه در آن جا مدفون باشد، بهتر آن است كه در آن جا زيارت آن حضرت بكنند.
سوّم: در يك فرسخى مدينه طيّبه در قريه عُرَيض كه ملك آن جناب و محلّ سُكنا به خودش و ذرّيّه اش بود، لهذا آن جناب و اولادش را نسبت به عريض دهند نيز از برايش قبر و قبّه اى است و ظاهر همين است چنانچه مختار شيخ ما علاّمه نورى(رحمه الله) است و كلام را در اين باب در خاتمه مستدرك بسط به تمامى داده، و شايد مزارى كه در قم است قبر احفاد و ذرّيّه او باشند، به هر حال باقى ماند قليلى كه هر دو جهت آن مكشوف است.
مثل قبر اسماعيل پسر امام جعفر صادق(عليه السلام) كه در بقيع نزديك ائمّه بقيع(عليهم السلام)معلوم است و در سابق اشاره به قبر آن جناب شد.
و مانند جمله اى از اولاد حضرت امام موسى كاظم(عليه السلام)مثل سيّد جليل عظيم القدر و الشّأن احمد معروف به شاه چراغ كه در داخل شهر شيراز مدفون و در ظاهر نيز از جهت قبّه و صحن و ضريح و خدمه و موقوفات تعظيم و احترام تمام دارد.
و مثل برادر ديگرش قاسم كه در هشت فرسخى حلّه مدفون است و مزار شريفش زيارتگاه عامّه خلق است و پيوسته علما و اخيار به زيارت او روند و حديثى در ألسنه معروف است، قريب به اين مضمون كه حضرت امام رضا(عليه السلام)فرمود: «هر كس قادر نيست بر زيارت من، پس زيارت كند برادرم قاسم را». و اين خبر در جايى ديده نشده و تاكنون كسى از اصل آن نشانى نداده، ولكن بزرگى جلالت و علوّ مرتبت جناب قاسم اجلّ از آن است كه براى ترغيب به زيارتش به اين خبر بى اصل و نشان متمسّك شد چه آن كه در اصول كافى خبرى است كه دلالت مى كند بر عظمت شأن و بزرگى مقام او تا آن جا كه عقل تصوّر نمى كند.
ثقة الاسلام در باب اشاره و نصّ بر حضرت علىّ بن موسى الرضا(عليه السلام)خبر طولانى نقل كرده از يزيد بن سَليط از حضرت كاظم(عليه السلام)در راه مكّه، و در آن خبر مذكور است كه آن حضرت به او فرمود: «خبر دهم تو را اى ابا عماره بيرون آمدن از منزلم، پس وصى قرار دادم پسرم فلان را ـ يعنى جناب امام رضا(عليه السلام)را ـ و شريك كردم با او پسران خود را در ظاهر و وصيّت كردم با او در باطن، پس اراده كردم تنها او را و اگر امر راجع به سوى من بود، هر آئينه قرار مى دادم امامت را در قاسم پسرم به جهت محبّت من او را و مهربانى من بر او، ولكن اين امر راجع به سوى خداوند عزّ وجلّ است، و قرار دهد آن را هر كجا كه مى خواهد...» الخ.
و علاّمه مجلسى(رحمه الله) گفته كه از جمله امام زاده هاى مشهور امام زاده قاسم فرزند امام موسى(عليه السلام)است كه در حوالى نجف اشرف مدفون است و قبرش معروف است، و سيّد ابن طاووس(رحمه الله)ترغيب به زيارت او نموده است، انتهى.
و مثل برادر ديگرش امام زاده حمزه كه با شاه چراغ معروف از يك مادرند، و قبر شريفش در شهر رى نزديك قبر حضرت عبد العظيم حسنى است، و جناب عبد العظيم پيوسته به زيارت او مى رفت چنانچه بيايد در حكايت حال او. و اين سيّد بزرگوار الان صاحب قبّه و بارگاه و ضريح و صحن و خدّام است، و هركه به زيارت عبد العظيم مشرّف مى شود قصد زيارت او را نيز مى كند و به درك فيض زيارت او نايل مى شود.
مؤلّف گويد كه:  در جزيره اى كه در جنوب حلّه و بين دجله و فرات است، مزارى است مشهور به قبر حمزه پسر حضرت امام موسى(عليه السلام) و مردم او را زيارت مى كنند و براى او كرامات بسيار نقل مى كنند ولكن اين شهرت بى اصل است، بلكه آن جناب حمزة بن قاسم بن علىّ بن حمزة بن حسن بن عبد اللّه بن عبّاس بن علىّ بن ابى طالب(عليه السلام)ابو يعلى ثقة جليل القدر است كه شيخ نجاشى در رجال او را ذكر نموده، و در حكايت تشرّف سيّد العلماء و سناد الفقهاء وحيد عصره جناب آقا سيّد مهدى قزوينى حلاّوى به خدمت حضرت صاحب الزّمان صلوات اللّه عليه نيز اشاره به اين مطلب شده، چنانكه آن حضرت به سيّد فرمودند كه: «اين قبر ابى يعلى حمزة بن قاسم علوى عبّاسى است» كه يكى از علماى اجازه و اهل حديث است و اهل رجال او را ذكر نموده اند در كتب خود، و او را ثنا كرده اند به علم و ورع». و حقير مجمل آن حكايت را در خاتمه تحيّة الزّائر شيخ مرحوم كه به دست اين حقير تمام شد ايراد نموده ام.
و بدان نيز كه در بلد قم در وسط شهر امام زاده اى است مشهور به شاهزاده حمزه، و صاحب ضريح و قبّه و مزار است و بسيار معظّم و جليل القدر و اهل بلد را اعتقاد تمامى است به او، و در احترام و اكرام او بسيار كوشند، و از كلام صاحب تاريخ قم ظاهر مى شود كه آن حضرت فرزند بى واسطه حضرت امام موسى(عليه السلام) است، چنانچه در خلال تاريخ سادات حسنيّه از سادات رضائيّه كه در قم بودند و در آن جا مدفون شدند، گفته كه يحيى صوفى به قم اقامت كرد و به ميدان زكريّا بن آدم به نزديك مشهد حمزة بن امام موسى بن جعفر(عليهما السلام)وطن و مقام گرفت و ساكن بود... الخ. و شايد امام زاده مذكور از احفاد حضرت امام موسى باشد، چنانچه در باب علىّ بن جعفر گفته شده و اللّه العالم.
و مثل ابى حمزة امير علىّ بن حمزة بن موسى الكاظم(عليه السلام)كه در عمدة الطّالب و بعضى از مشجّرات، او را ذكر نموده اند و گفته اند كه قبر شريفش در شيراز خارج باب اصطخر است.
و مثل امام زاده محمّد فرزند امام جعفر صادق(عليه السلام) كه در شهر بسطام مدفون است، و سيّد شهيد قاضى نور اللّه(رحمه الله)در مجالس در ضمن احوال با يزيد بسطامى گفته كه در زمان سلطنت اولجايتوخان به امر او قبّه به سر تربت اين امام زاده عالى مقام بنا نمودند.
و از جمله قبر سيّد معظّم جليل ابو جعفر محمد بن علىّ الهادى(عليه السلام)در نزديكى بَلَد كه اسم منزلى است معروف در طريق سامرّه، و جلالت و نبالت شأن آن بزرگوار بسيار است. و بس است در حقّ او كه قابليّت و صلاحيّت امامت را داشت و فرزند بزرگ حضرت هادى(عليه السلام)بود، و شيعه گمان مى كردند كه او امام خواهد بود بعد از هادى(عليه السلام). چون از دنيا رحلت كرد حضرت هادى(عليه السلام)به امام حسن(عليه السلام)فرمودند: «يا بُنَيَّ  اَحدِثْ  لِلّهِ  شُكْرَاً  فَقَدْ  اَحدَثَ  فيكَ  اَمْراً» اى پسر جان من، تازه كن شكر خدا را پس به تحقيق كه حق تعالى تازه فرمود در حقّ تو امرى را ـ كه
مراد امر امامت باشد ـ و در روايتى فرمودند: «بَدا  لِلّهِ  في  اَبي  مُحَمَّد  عَلَيْهِ  السَّلامُ بَعْدَ اَبي  جَعْفَر  ما  لَمْ  يَكُنْ  يُعْرَفُ  لَهُ  كَما  بَدا  لَهُ  في  مُوسى  عَلَيْهِ  السَّلامُ بَعْدَ مُضِيِّ  اِسماعيلَ  ما  كُشِفَ  بِهِ  عَنْ  حالِهِ».
و احاديث به اين مضمون كه مراد «بدا» باشد در حقّ حضرت ابى محمّد عسكرى(عليه السلام) بعد از ابى جعفر كه مراد امام زاده سيّد محمّد باشد بسيار است، و جمله اى از آن ها را شيخ مفيد(رحمه الله)در ارشاد ذكر فرموده، و نيز حديثى در ارشاد روايت كرده كه متضمّن است بر آن كه حضرت عسكرى(عليه السلام) در فوت سيّد محمّد گريبان خود را چاك فرموده بود و كفاه فضلاً و شرفاً، انتهى.
________________
[1].  و مجلسى اوّل در شرح فقيه در ترجمه علىّ بن جعفر بعد از ذكر بندى از فضايل و جلالت او گفته: و بالجمله جلالت قدر علىّ بن جعفر بيشتر از آن است كه ذكر شود و قبرش در قم مشهور است، و شنيدم آن كه اهل كوفه خواهش كردند از آن جناب كه از مدينه به كوفه تشريف آورد و آن بزرگوار قبول كرد و مدّتى در كوفه اقامت فرموده و اهل كوفه از آن حضرت اخبار حفظ كردند. پس از آن اهل قم استدعا كردند از جنابش كه نزول اجلال در قم فرمايد، پس استدعاى ايشان را اجابت نموده به آن جا ورود كرد و بود تا آن كه در قم از دنيا رفت و اولادش در عالم منتشرند، و در اصفهان قبر بعضى از آن ها است كه يكى از آن ها سيّد كمال الدين است كه در قريه سين بُرخوار است و قبرش زيارتگاه مردم است. (منه (رحمه الله)).

نوشتن دیدگاه