بدان كه تفصيل اين مقام از وظايف كُتبى است كه در مناسك حج نوشته مى شود نه مثل اين رساله. لكن چون حقير مأمورم كه فى الجمله اشارتى كنم در اين رساله به آنچه مقامات مشرّفه كه در بلاد شريفه و طرق زائرين و حاجّ است، و هم چنين نقل كنم قبور اعاظم و زيارت آن ها را، و چون در مكّه معظّمه واقع است از امثال اين ها، لهذا مختصراً ذكر مى كنم، پس گويم كه از جمله تكاليف حاجّ در مكّه معظّمه مشرف شدن به زيارت حضرت ابو طالب و عبد المطّلب و عبد مناف و خديجه  ـ رضوان اللّه عليهم ـ  است و عظمت شأن و جلالت اين بزرگواران زياده از آن است كه ذكر شود، و اجماع شيعه منعقد است بر طهارت ايشان از دنس شرك و كفر، و خدمات جناب عبدالمطّلب و ابوطالب(عليهما السلام)نسبت به رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و حفظ و حراست آن ها از آن جناب به خصوص جناب ابوطالب(عليه السلام) در اخبار بسيار مذكور است، حتّى آن كه وارد شده كه جناب ابوطالب(عليه السلام)مَثَلَش مثلِ اصحاب كهف بوده كه در باطن ايمان آورده بود و اظهار شرك مى نمود به جهت آن كه متمكن باشد از حفظ و حراست رسول خدا(صلى الله عليه وآله)از شرّ كفّار مكّه; و لهذا حق تعالى اجر او را مضاعف فرموده.
و سيّد فخّار موسوى، استاد محقق حلّى(رحمه الله)در كتاب حجّة الذّاهب از حضرت باقر العلوم(عليه السلام)روايت كرده كه آن حضرت فرمود كه: «اگر ايمان ابو طالب گذاشته شود در كفّه ترازو و ايمان اين خلق در كفّه ديگرش هر آينه ايمان ابو طالب بچربد بر ايمان آن ها.» و فرمود كه: «آيا نمى دانيد كه حضرت اميرالمؤمنين(عليه السلام)در زمان حيات خود نايب مى گرفت كه حج كند از براى عبداللّه و آمنه و ابوطالب(عليهم السلام); و در وصيّت خود هم اين مطلب را وصيّت فرمود كه بعد از او نايب از براى حج براى آن ها بگيرند». و ابن ابى الحديد نيز اين حديث را نقل نموده، و كافى است در اين مقام آنچه نقل شده كه بعد از فوت ابو طالب جناب رسول خدا(صلى الله عليه وآله)بسيار محزون شد و شكايت حزن و همّ خود را به حضرت جبرئيل اظهار فرمود و وحى از جانب حق تعالى رسيد كه بيرون رو از قريه اى كه اهل آن ظالمند و معينى و ناصرى به جهت تو بعد از ابو طالب در آن بلد نمى باشد، و خدمات حضرت خديجه نسبت به آن حضرت و نصرت او در دين هم مشهورتر از آن است كه گفته شود و جناب رسول خدا(صلى الله عليه وآله)احترام او را منظور مى داشتند. و تمام اولاد آن حضرت غير از ابراهيم(عليه السلام)كه از ماريّه قبطيّه است، باقى ديگر از حضرت خديجه بوده، و نقل شده كه تا خديجه در دنيا بود، حضرت زن ديگر تزويج نفرمودند. و بعضى گفته اند كه موت حضرت خديجه(عليها السلام)قبل از وفات جناب ابو طالب(عليه السلام)بوده به سه روز. و قبور اين بزرگواران در سمت راه منى در نزديكى ابطح است، و ما بين قبر خديجه و آن ها فى الجمله مسافتى است، و از براى آن ها علما زيارتى نقل نكرده اند.
علاّمه مجلسى(رحمه الله)در بحار فرموده كه: نمى دانم به چه سبب علما از براى اين بزرگواران در كتب خود زيارت نقل نفرموده اند با آن كه قبورشان در مكّه در نزديكى ابطح معروف و جلالت شأن و فضل و كمال آن ها نزد شيعه مشهور و معلوم است. بعد مى فرمايد كه: ذكر نكردن زيارت براى اين ها از جهت تقيّه از مخالفين بوده. وفرموده كه: مستحبّ است زيارتشان به خصوص در ايّام مختصّه به ايشان، مثل بيست و ششم ماه رجب كه روز وفات ابوطالب(عليه السلام)است; و دهم ماه ربيع الأوّل كه روز وفات عبد المطّلب(عليه السلام)است; و هفدهم محرّم كه روز هلاك اصحاب فيل و ظهور كرامت عبد المطّلب(عليه السلام)است; و روز تزويج خديجه كه پيش ] از اين [ مذكور شد، انتهى.
مؤلّف گويد كه: در مقابل بقعه جناب خديجه(عليها السلام) به فاصله كمى بقعه ديگرى است با ضريح و بناى رفيع و اهل مكّه آن را نسبت به جناب آمنه(عليها السلام) والده مكرّمه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله)مى دهند. و حقير در ايّام تشرّفم به بيت اللّه الحرام گاهى كه مشرّف مى شدم به زيارت اين بزرگواران مى ديدم كه مزور آن جا، باسم جناب آمنه، اهل حاجّ را به آن جا مى برد و براى آن ها زيارتى مى خواند و دخلى كلّى از آن ها مى كرد، و لكن بودن حضرت آمنه(عليها السلام) در آن جا بعيد است و مستندى از براى آن ديده نشده.
و علاّمه مجلسى(رحمه الله) فرموده كه قبر شريف آمنه و عبد اللّه  ـ رضى اللّه عنهما ـ  در اين زمان معلوم نيست. و در بحار فرموده: و مطلّع نشديم بر قبر اين دو بزرگوار.
و بدان نيز آن كه در مقابر عبد المطّلب و ابو طالب(عليهما السلام)جماعتى از بزرگان علماى شيعه و اكابر دين مدفون اند كه از فيض زيارت و فاتحه بر سر قبر آن ها نبايد محروم گشت، مانند سيّد اجلّ كامل محدّث فقيه امير زين العابدين كاشانى  ـ رضوان اللّه عليه ـ  كه مجاورت مكّه معظّمه را اختيار فرموده بود، و در آن وقعه سيلى كه آمد و اساس كعبه شريفه را منهدم كرد، همين جناب اساس آن را بنا نهاد به تفصيلى كه علما ذكر فرموده اند. و خود آن جناب دو رساله در اين باب تأليف فرموده، يكى عربى و ديگرى فارسى و اسم رساله مفرّحة الأنام فى تأسيس بيت اللّه الحرام است. طالبين قضيّه رجوع به آن جا نمايند. و اين سيّد را در آخر امر اهل سنّت شهيد كردند و مدفون شد در همان قبرى كه خود در حال حيات مهيّا فرموده در مقابر ابى طالب و عبدالمطّلب نزد قبر استاد خود جناب المولى محمّد امين استرآبادى. و مانند عالم جليل و محدّث و فقيه بى بديل جناب شيخ محمّد سبط شهيد ثانى(رحمهما الله) ، و مانند فاضل ماهر خبير و عالم كامل محقّق مولانا ميرزا محمّد استرآبادى كه تمام در نزديكى هم مدفون اند و غير ايشان  ـ رضوان اللّه عليهم ـ  كه فعلاً مستحضر نيستم.
و از جمله تكاليف حاجّ در مكّه معظّمه مشرّف شدن به مكان هايى است كه به شرف تولّد حضرت رسول(صلى الله عليه وآله)در آن جا يا سكناى آن بزرگوار در آن مشرف گرديده مراعات كند نمازو دعاى در آن جاها را، و از فيض آن امكنه خود را محروم ننمايد، و حديث مطلقى در تعظيم مساكن و مشاهد شريفه ايشان وارد شده است، و آن مواضع چند است:
اوّل: موضع تولّد آن سرور عالم و فخر كاينات حضرت رسالت مآب(صلى الله عليه وآله)است. نقل شده كه آن جناب تولّد شريفش در خانه اى شد كه آن خانه حسب الارث منتقل به آن حضرت شده بود. و آن جناب آن خانه را بخشيدند به عقيل بن ابى طالب. و آن خانه در تصرّف عقيل بود و بعد از فوت او منتقل شد به اولاد او و ايشان فروختند آن خانه را به محمّد بن يوسف كه برادر حجّاج معروف است. و محمّد آن خانه را داخل قصر خود نمود و چنين بود تا دولت بنى اميّه منقرض شد. و چون مادر هارون الرّشيد به مكّه مشرّف شد، آن خانه را از قصر بيرون كرد و در آن مسجدى ساخت.
دوّم: مشرّف شدن به خانه خديجه زوجه رسول خدا(صلى الله عليه وآله)است، و اين خانه در همان سمت است كه موضع تولّد جناب رسول(صلى الله عليه وآله) است واقع است، و اين نزديك تر است به بازار مكّه. و در آن خانه موضعى است گويند محراب عبادت رسول خدا(صلى الله عليه وآله) بوده. و موضعى ديگر هست بعضى گويند موضع تولد حسنين(عليهما السلام) است، و اين توهّم محض است چه ولادت با سعادت آن دو قدوه ارباب سعادت در مدينه متبرّكه بوده، شايد اين موضع مكان تولّد شريف حضرت سيّدة النّساء  ـ عليها آلاف التّحية والثّناء ـ  بوده، چه تولّد آن معصومه در سال پنجم از بعثت فخر عالم در مكّه معظّمه بوده.
سوّم: مشرّف شدن به غارى است كه در جبل حرا واقع است، و آن موضعى است كه جناب رسول(صلى الله عليه وآله)در اوايل نزول وحى در آن جا مشغول عبادت بودند، مناسب است كه در آن مكان مشغول به مناجات با قاضى الحاجات شود.
چهارم: مشرّف شدن به غارى است كه در جبل ثور واقع است، و آن غارى است كه حضرت رسول(صلى الله عليه وآله)از ترس مشركين در آن مخفى شدند. و غير اين مواضع از مكان هاى ديگر چون مسجد ارقم و غيره كه مقام را گنجايش بسط نيست.
و از جمله تكاليف حاجّ در مكّه معظّمه ختم نمودن قرآن است. و وارد شده كسى كه ختم قرآن در مكّه نمايد نميرد تا آن كه ببيند جناب رسول(صلى الله عليه وآله) را، و منزل خود را در بهشت. و مناسب آن است كه بنشيند نزديك خانه كعبه، ما بين ركن يمانى و حجر الأسود، زيرا كه وارد شده كه هفتاد پيغمبر در آن جا مدفون مى باشند. و در آن جا مشغول تلاوت شود يا ما بين حجر الأسود و مقام حضرت ابراهيم(عليه السلام)يا در حجر اسماعيل كه مدفن آن حضرت و هاجر مادر اوست.
و در روايت بزنطى كه در آخر سرائر است كه اسماعيل مادر خود را در حجر دفن كرد و نخواست كه قبرش پامال شود لهذا اين ديوار را دور آن كشيد. و در آن جا قبرهاى ] بسيارى از  [پيغمبران است، يا در قرب مستجار هر يك از اين مواضع كه اختيار نمايد خوب است، و اگر جمع ما بين همه نمايد شايد اكمل بوده باشد. و هم چنين نماز كردن در اين مواضع شريفه كه وارد شده كه نماز در مسجد الحرام مقابل هزار هزار نماز است كه در جاى ديگر شود. و معلوم است كه نماز در اين امكنه به خصوص در حطيم كه افضل مكانهاى مسجد است، چنانچه در خبر ثواب الاعمال است افضل است. و هم چنين ثواب ذكر نمودن در مسجد الحرام و بخصوص در اين امكنه شريفه از حدّ و نهايت بيرون است.
از جناب علىّ بن الحسين(عليهما السلام)وارد است كه يك تسبيح در مكّه افضل است از خراج عراقين كه انفاق شود در رضاى جناب بارى تعالى، و هم چنين نگاه كردن به خانه كعبه و استلام اركان و حجر الأسود فضيلت بسيار دارد.
و چون معرفت اين مواضع و اركان مناسب است، گوييم مراد از مقام ابراهيم(عليه السلام)آن سنگى است كه حضرت ابراهيم(عليه السلام)بر آن ايستاده و بناى كعبه مى نمود، و در بعض اخبار است كه بر روى آن نيز ايستاد و مردم را به آمدن به خانه خدا ندا فرمود. و بر آن سنگ اثر قدم شريف آن حضرت مى باشد، و در عصر حضرت ابراهيم(عليه السلام)در جنب خانه بود، و در ايّام جاهليّت آن سنگ را نقل نمودند، در مكانى كه فعلاً واقع است، و در ايّام رسالت جناب پيغمبر آخر الزّمان  ـ صلوات اللّه عليه و آله ـ  آن سنگ را نقل نمودند در مكان اصلى خود قرار دادند و در آن مكان بود تا مجموع ايّام رسالت جناب رسول خدا(صلى الله عليه وآله)، و مجموع ايام خلافت مرد اوّلى و در بعضى از زمان خلافت دوّمى چنين تا آن كه دوّمى صلاح دانست كه ردّ شود به مكانى كه در ايّام جاهليّت بود. لهذا به امر او، آن سنگ شريف را نقل كردند و در آن جا گذاردند كه الحال واقع است. و حطيم ما بين حجر الاسود و دَرِ خانه كعبه است. و مستجار آن موضعى است كه مقابل باب كعبه واقع است. از طرف ديگر قريب به ركن يمانى و ركن عراقى ركنى است كه حجر الاسود در آن منصوب است، و بعد از آن كه گذشت آن ركنى كه متّصل است به اوّل حجر اسماعيل ركن شامى است، و بعد از آن كه منتهى اليه حجر است، ركن مغربى است و از آن كه گذشت منتهى مى شود به ركن چهارم كه ركن يمانى است، و افضل اركان ركن عراقى و يمانى است. و چون تفاصيل اين مقام از وظيفه اين كتاب نيست به همين قدر اكتفا مى نماييم.

نوشتن دیدگاه