آیه 47 : ( يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ وَأَ نِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ)
ترجمه:
47 . اى فرزندان يعقوب! ياد كنيد نعمت مرا كه به شما عطا فرمودم و اينكه شما را بر جهانيان برترى دادم.
تفسير:
در وجه تكرار جمله (يا بَنِي إِسْرائِيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أَنْعَمْتُ عَلَيْكُمْ) چند وجه گفته اند:
بعضى گفتند براى تأكيد است، چنانچه گفته مى شود «إذْهب إذهب» «العَجَل العَجَل» و در سوره الرحمن آيه (فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ) به منظور تذكرِ نعمتْ بسيار مكرر شده [است].
و بعضى گفتند خطابِ اولْ راجع به موجودينِ زمانِ خطاب است از نظر وظيفه خود آن ها و خطاب دوم اگر چه به همان موجودينِ زمانِ خطاب است، ولى از جهت اسلاف آن ها.
و ممكن است گفته شود آيات مكرره در قرآن بسيار است، به خصوص در قصص انبياى سلف و امّت هاى گذشته و هر يك به موقع نزول خود داراى حكمت و فايده بوده است و اين دو آيه نيز ممكن است در دو موقع نازل شده باشد; بنابراين اشكالى در تكرار آن نيست.
در تفسير (وَأَ نِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ)
در وجه فضيلت بنى اسرائيل بر عالمين با اينكه مسلّم است كه پيغمبر اسلام(صلى الله عليه و آله) افضل انبيا، و اوصياى او افضل اوصيا، و كتاب و دين او افضل كتب و اديان، و امت او افضل امت ها مى باشند، چند وجه گفته اند:
بعضى گفتند مراد «عالمين» زمان خودشان مى باشدْ نه همه زمان ها، و بعضى گفتند مراد از «عالمين» جمع كثيرى از مردمندْ نه همه آن ها، و بعضى گفتند اطلاق افضليت با يك فضيلت هم سازش دارد و بنى اسرائيل در يك يا چند فضيلت افضل از ديگران بوده اند، اگر چه در بسيارى از فضايل ديگران از آن ها افضل بوده اند.
و تحقيق اين است كه افضليت به معنى دارا بودن فضايل اخلاقى و اعتقادى و عبادى و جاه و منزلت و قرب به مقام ربوبى و نحو اين ها مراد نيست، بلكه مراد اتمام حجت به ادلّه واضحه و براهين متقنه و معجزات باهره [= روشن] و نِعَمِ دنيويه از مال و ثروت و رياست و سلطنت و امثال اين هاست.
و واضح است كه بنى اسرائيل را پس از آنكه خداوند به بركت حضرت موسى(عليه السلام) از اسارت و شكنجه فرعونيان نجات بخشيد و انواع معجزات را از قبيل: عصا و يد بيضا و شكاف دريا و نجات آن ها و غرق شدن فرعونيان و انفجار آب از سنگ(1) و نزول مَنّ و سلوى(2) و غير اين ها، براى هلاكت فرعونيان و هدايت بنى اسرائيل به دست حضرت موسى اجرا فرمود و آنان را به رياست و ثروت و سلطنت رسانيد، اينان با وجود اين همه اسباب و وسايل هدايت و متنعّم بودن به انواع نعمت، باز طريق كفر و معصيت و مخالفت با اوامر ولى نعمت و فرو رفتن در قذارت [= آلودگى وپليدى] ماديت را پيش گرفتند، از اين جهت خداوند خطاب به آن ها مى فرمايد: «من كه اين همه مواهب را به شما عنايت كردم و از اين جهت شما را بر جهانيان ترجيح دادم از مخالفت من و از روزى كه فداء(3) و وساطت و قبول نمودنِ كسى را به جاى ديگرى در آن نيست بترسيد»، و الله العالم.
_____________________________________
[1] . يعنى شكافتن سنگ و روان شدن آب.
[2] . مَنّ: شيرگياه [= ترنجبين]. وسلوى: مرغ بريان.
[3] . فداء، فديه: رهايى ; نجات; مالى كه در قبال آزادى كسى پرداخت مى شود.
