در رابطه با مزار حضرت زینب(سلام الله علیها) سه قول «مدینه»، «قاهره» و «دمشق» وجود دارد اما کدام قول درباره مرقد شریف عقیله بنی‌هاشم صحیح‌تر است؟
درباره مکان شریف حضرت زینب کبری سلام الله علیها روایات مختلف، نظرات متفاوتی را بیان می‌کنند که هر گروه با بیان دلایلی ادعای خود را اثبات می‌کنند، برخی قبر حضرت را در دمشق، گروهی در قاهره و برخی دیگر در مدینه می‌دانند، لذا بر آن شدیم، صحت یا سقم این نظرات را بررسی کنیم.
قاهره
در برخی نظرات می‌خوانیم که حضرت زینب(سلام الله علیها) به علت افشاگری علیه دستگاه بنی امیه، مجبور شد که مدینه را ترک کند، از این رو مصر را انتخاب کرد و در آن جا ساکن شد و همان جا از دنیا رفت، «سیده زینب» در شهر قاهره هم اکنون زیارتگاه مجلل و با شکوهی است. (ر.ک : زندگانی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و دختر آن حضرت، سید هاشم رسولی محلاتی).
یا نسابه عبیدلى در کتاب «اخبار الزینبات» روایت نقل کرده است که بر اساس مضمون آنها باید حضرت زینب (سلام الله علیها) در مصر دفن شده باشد، اما این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیست، چرا که محمد حسنین سابقى نویسنده کتاب «مرقد العقیله زینب (سلام الله علیها)» اشکالاتى را بر این احادیث وارد کرده و می‌گوید اکثر راویانى که عبیدلى این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسى فراوان در کتب رجال و تراجم و نسب هیچ اثرى از آنان به دست نیامد، این در حالی است که مفاد این روایات نیز خالى از تناقض و اشکال تاریخى نیست.
برخی می‌گویند: زینبى که در قاهره دفن شده است، زینب بنت یحیى المتوج بن الحسن الانور بن زید بن حسن بن على بن ابىطالب است، ولى از آنجا که ذهن انسان با شنیدن نام مشترک بین چند نفر، متوجه مشهورترین آنها مى‌شود، بسیارى از مردم تصور کرده اند که این همان زینب مشهور یعنى زینب دختر على بن ابىطالب (علیهما السلام) است، در حالى که این تصور کاملاً بى اساس است، البته نسبت دادن افراد به جد بزرگ آنان معمول است، چنان‌که امامان ما را پسر پیغمبر مىخوانند. بنابراین اگر زینب بنت یحیى را زینب بنت على علیهما السلام بخوانند، هیچ اشکالى نخواهد داشت.
مدینه
در برخی روایات آمده است که حضرت زینب(سلام الله علیها) به مدینه آمد و پس از ورود به مدینه پیوسته عزادار و گریان بود تا این که پس از یک سال و نیم در همان مدینه از دنیا رفت و در همان جا دفن شد، اکنون از قبر آن بانوی محترمه، اثری در دست نیست، این قول را علامه سید محسن امین اختیار کرده و از اقوال دیگر معتبرتر می‌داند.
گر چه دفن حضرت زینب (سلام الله علیها) در مدینه (بقیع) یک امر ممکن و کاملاً طبیعى است، زیرا قبر برادرش امام حسن(علیه السلام) و بسیارى از بزرگان بنى هاشم در این قبرستان قراردارد، اما اینکه قبر حضرت (سلام الله علیها) با توجه به شخصیت و عظمت مقامش در بقیع مشخص نباشد جای سوال دارد، در حالى که هیچ یک از کتب مربوط به تاریخ مدینه و مزارهای این شهر، نامى از محل قبر او به میان نیامده است، با این که نام زنانى همچون «ام البنین» که در بقیع دفن شده اند، در کتابهایى مانند «وفاء الوفاء» منعکس شده است.
دمشق
برخی دیگر می‌گویند: حضرت زینب(سلام الله علیها) پس از ورود به مدینه در مجالس و محافل جنایات یزیدیان را بازگو می‌کرد، فرماندار مدینه ماجرا را به یزید نوشت و او دستور داد، زینب را مخیر سازند تا هر شهری که می‌خواهد-غیر از مکه و مدینه- برود، حضرت زینب(سلام الله علیها) به شام رفت و در آن جا اقامت کرد و پس از چندی در همان جا از دنیا رفت. مرحوم حاج شیخ عباس قمى به نقل از استاد خود مرحوم محدث نورى و دیگران احتمال شام را قوی می‌دانند، حسنین سابقى در کتاب «مرقد عقیله زینب» نوشته است که مرقد حضرت(سلام الله علیها) در شام در محل زینبیه نزدیک شهر دمشق قرار دارد.
برخی از طرفداران این نظریه دلیل خود را این گونه بیان می‌کنند: در مدینه قحطى و دست تنگى شدیدى به وجود آمد، عبدالله جعفر تصمیم گرفت با همسر خود، حضرت زینب (سلام الله علیها) به شام که مقدارى زمین زراعتى داشت، سفرکند، پس از مسافرت به شام حضرت زینب (سلام الله علیها) در دمشق درگذشت.
شاید در این نظریه، طرح این مبحث کمی قابل تامل باشد که در هیچ یک از کتب تاریخى از چنین مزرعه اى در دمشق اسمى به میان نیامده و از سوی دیگر چون عبدالله فرد بخشنده اى بوده، هرگز مال و ثروت در دست او دوام نمى آورده است، بنابراین چگونه ممکن است داراى چنین مزرعه و قریه اى در دمشق بوده باشد؟
هر چند که برخی از نویسندگان سید جعفر شهیدى در کتاب «زندگانى فاطمه زهرا (س)» مرقد آن بزرگ بانوى اسلام را به صورت مردد بین مدینه، شام و مصر مطرح کرده است.
حاصل سخن اینکه، احتمال مصر دارای اشکالات فراوانی است، احتمال مدینه بدون دلیل است و احتمال دمشق به نظر درست‌تر مى آید، اگر چه باز نمی‌توان به طور یقین مشخص کرد که قبر حضرت زینب (سلام الله علیها) در کجا واقع است، ولی با توجه به اینکه زیارت‌گاهی که منسوب به خاندان اهل بیت هستند مصداق آیه شریفه «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ» هستند، همچنین محل دفن اهل بیت (علیهم السلام) هر کجا که باشد، یاد و خاطرهشان زنده است و در سینه هاى مردم عاشق جاى دارند.
منبع : فارس
